Çince Aslında Nasıl Bir Dildir?

Çince, dışarıdan bakıldığında birçok kişiyi çok korkutan, farklı yapısı nedeniyle öğrenilemeyecek kadar zor olduğuna inanılan bir dil. Aslına bakılırsa Çince’nin çok zor bir dil olduğunu düşünenlerin çoğunluğunu Çince’yi hiç bilmeyenler veya Çince öğrenmek için gereken emeği vermemiş olanlar oluşturuyor.

Akıcı bir şekilde Çince konuşabilen biri olarak bu yazıyı Çince’yi hiç bilmeyenler için yazdım. Yazıda ansiklopedik bilgiler yerine kendi gözlemlerime yer verdim ki Çince öğrenmek isteyenler tecrübelerimden daha çok faydalanabilsin.

Çince, harfler ve alfabe yerine herbiri farklı anlamlarda olan karakterlerden oluşuyor. Çince’deki binlerce karakterlerin yazılış biçimi basitleştirilmiş ve geleneksel Çince’yi oluşturuyor. Çince’de ek olmaması Çince cümle yapısını çok kolay öğrenilebilir bir hale getiriyor.

Çince Dil Yapsı

Çince, yapı olarak Türkçe’den çok farklı. Bu nedenle Çince öğrenmeye başlamadan önce farklılıklara hazırlanmakta yarar var.

Türkçe’nin eklemeli bir dil olduğunu hepimiz biliyoruz. Başka bir deyişle, Türkçe’de kelimelerin sonlarına devamlı olarak çeşitli ekler ekliyor ve bu sayede kelimelere farklı anlamlar katıyoruz.

Çince’de ek diye bir şey yok. Ek gibi kullanılan sadece birkaç karakter var hepsi bu kadar. (Karakterlerin ne olduğu ile ilgili bilgileri yazının ilerleyen bölümlerinde göreceksiniz.)

Çince’de Harf ve Alfabe Var Mıdır?

Çoğu kişi dillerin alfabeden oluşması gerektiğine inanır. Doğrusunu söylemek gerekirse Çince öğrenmeye başlamadan önce ben de öyle olduğunu düşünüyordum.

Ama Çince alfabeden oluşan bir dil değil. Alfabenin olmaması da Çince’de harf diye bir şeyin de olmaması anlamına geliyor. Yani A’dan Z’ye alfabeyi saymak diye bir kavram Çince için söz konusu değil.

Çince ile ilgili birçok yazıda Çince alfabe ve harflerden bahsedildiğini gördüm. Bu yazıları yazanlar ya Çince’yi daha basit bir şekilde anlatabilmek için böyle bir söylemde bulunuyorlar; ya da Çince’yi hiç bilmiyorlar.

Çince yazılarda görülen şekillere harf değil karakter deniyor. Bu bir kelime oyunu değil. Harfler ve karakterler birbirlerinden tamamen farklı.

İlkokul çocukları Türkçe derslerinde A’dan başlayıp Z’ye kadar tek tek harfleri yazmayı öğrenirler. Çince’de ise böyle bir durum söz konusu değil. Karakterlerin öğrenme sırası diye bir şey yok. İlk öğrenilen karakterler günlük hayatta en çok kullanılan karakterler oluyor.

Karakterlerinin herbirinin kendi içinde anlamı var. Çince kelimeler de genel olarak iki, bazen de üç karakterin bir araya getirilmesi ile oluşturuluyor. Zaman zaman tek bir karakter kullanmak dahi anlatılmak isteneni anlatmaya yetiyor. (Herkes İçin Basit Çince Kelimeler ve Okunuşları- Bilgi Fırını)

Çince’de Kaç Karakter Vardır?

Türkçe 29 harften oluştuğuna göre Çince’nin de belli sayıda karakterden oluştuğunu düşünüyor olabilirsiniz.

Ama Çince’de durum düşündüğünüzden farklı. Bugün Çin’de dahi Çince’nin aslında kaç karakterden oluştuğunu bilen kimse yok.

Öğrendiğim kadarıyla günlük hayatta sıkça kullanılan 1000 civarında karakter var. Üniversite mezunu olanların 4000 civarında karakteri tanıdığı söyleniyor. Üniversitelerin profesör seviyesindeki kişilerin de 20 bin civarında karakteri okuyup yazabildiğini duydum.

Bu sayılar Çince’nin hiçbir zaman öğrenilemeyecek kadar zor izlenimi vermesin. Karakterleri öğrenmek için Çinliler ne yapıyorsa onlara bakıp ona göre çabalamak en doğrusu.

Çin’de okuma yazma oranı %95’ler seviyesinde. Bu da 1 milyardan fazla kişinin karakterleri okuyup yazabildiği anlamına geliyor. Bu kadar kişi bu kadar çok karakteri öğrenebiliyorsa geri kalanların öğrenememesi için hiçbir sebep yok.

Çince’de Dört Tonlama Ne Demektir?

Çince’deki her hecenin dört farklı şekilde söylendiğine dair birtakım yazılar görmüş, ve bunun aslında ne anlama geldiğini anlamaya çalışıyor olabilirsiniz.

Aslına bakılırsa Çince’nin orjinalinde tonlama diye bir şey yok. Ama Çince’nin öğrenilmesinin ve yazılmasının kolaylaştırılması amacıyla geliştirilen pinyin yönteminin geliştirilmesinden sonra dört ton meselesi ortaya çıkmış.

Pinyin, Çince karakterlerin latin harfleri ile yazma yöntemine verilen ad. Mao Zedong döneminde geliştirilmiş bir yöntem.

Pinyin ile Çince’deki binlerce karakterin her birini latin harfleri ile yazabilmek mümkün. Ama aynı harflerle yazılan bazı karakterlerin farklı şekilde okunuyor olması nedeniyle dört farklı tondan bahsediliyor.

Örnek vermek gerekirse, almak ve satmak anlamına gelen 买 ve 卖 karakterlerini pinyin ile yazarken “mai” harfleri kullanılıyor. Ama bu iki karakter aynı şekilde telaffuz edilmiyor. Bu da tonlamanın harflerin üstünde belirtilmesini zorunlu kılıyor.

Tonlamayı belli etmek amacıyla bu karakterler pinyin ile mǎi ve mài şeklinde yazılıyor ki kişiler karakterlerin nasıl okunduğunu anlayabilsin.

Yani sizin anlayacağınız Çince’deki dört ton pinyin yönteminin bir sonucu. Bugün pinyin yönteminin kullanılmadığı Tayvan, Hong Kong gibi yerlerde dört tondan bahsedilmiyor.

Geleneksel ve Basitleştirilmiş Çince Ne Demektir?

Çince ile ilgili çeşitli kaynaklarda belirtilen geleneksel ve basitleştirilmiş Çince kavramları sanki iki farklı Çince varmış gibi bir algı uyandırabilir.

Aslında iki dil yok. Konuşma açısından bakıldığında ikisi de aynı. Fark yazma ve okuma kısmında.

Mao Zedong zamanında yapılan devrimle bazı karakterlerin çok zor olduğuna kanaat getirilmiş olacak ki karakterlerin sadeleştirilmesi yoluna gidilmiş. Bu da basitleştirilmiş Çince’yi ortaya çıkarmış.

Basitleştirilmiş Çince karakterler şu an Çin anakarasında kullanılıyor. Tayvan, Hong Kong ve Çince konuşulan diğer yerlerde ise geleneksel karakterler kullanılmaya devam ediyor.

Mandarin Nedir?

Basitleştirilmiş ve geleneksel Çince derken Mandarin diye bir sözcük görenler de olabilir. Bu kelime İngilizce’de de aynen kullanılır.

Mandarin, başka bir dili değil, Çin’de kullanılan resmi dili temsil eder. Başka bir deyişle Çince’yi basitleştirilmiş karakterlerle öğrenmek Mandarin öğrenmek anlamına gelir. Mandarin’in Pekin yerel ağzı olduğunu da ek bilgi olarak vereyim.

Çince’de Sözcükler Ek Alır Mı?

Türkçe’de ne kadar çok ek varsa Çince’de o kadar az ek var. Çince’deki sözcüklerin %99.9’unda herhangi bir ek bulunmaz. Ek gibi görünenler de aslında bizim bildiğimiz eklerden farklı.

Ağız alışkanlığından dolayı “soru eki” veya “çoğul eki” gibi kavramlar Çince’de var; ama aslında bunlar ek değil soru anlamı katan veya çoğul anlamı veren karakterler.

Çince cümlelerin sonuna getirilen ma(吗) karakteri Türkçe’deki “mı” soru ekiyle aynı işlevi görür ve cümleye soru anlamı katar.

Öte yandan men olarak söylenen 们 karakteri ise çoğul anlam verir. Çince’de sadece insanlar çoğul olabilir.

Çince Cümle Yapısı

Çince’nin eklerden oluşmayan bir dil olması Çince cümle yapısının çok kolay olmasını sağlamış. Hiç Çince bilmeyen kişilerin Çince cümle yapısını sadece birkaç gün içinde öğrenebileceğini rahatlıkla söyleyebilirim.

Çince’de özne Türkçe’deki gibi cümlenin başında bulunur. Ama yüklem cümlenin sonunda değil öznenin hemen yanında yer alır. Tümleçler ise yüklemden sonra yazılır.

Çince’de zamanlar sadece farklı anlamlara gelen karakterlerin kullanılmasıyla söylenir. Farklı zamanlar için farklı yapılar ve kurallar yok denecek kadar azdır.

Çok basit “Ben şu an eve gidiyorum” cümlesinden yola çıkarak anlatmaya çalışayım. Bu cümle Çince söylenseydi “ben şu an ev git(我现在去家)” denirdi.

Cümlenin öznesini değiştirince Türkçe’de “Sen şu an eve gidiyorsun” diyoruz. Çince’de ise ben yerine sen deniyor. Hepsi bu. Yani aynı cümle Çince’de “sen ev git(你现在去家)” olarak söyleniyor.

Aynı cümleyi geçmiş zaman kipinde “Ben dün eve gittim” olarak söylüyoruz. Çince’de ise zamanı değiştirmek için tek yapılması gereken zamanı anlatan karakteri değiştirmek. Yani aynı cümle Çince’de “ben dün ev git(我昨天去家)” şeklinde oluyor. (

Cümle yapısı söz konusu olduğunda Çince Türkçe’ye oranla kesinlikle çok daha kolay. Bunun böyle olduğu okul derslerinin içeriğine bakıldığında da kolaylıkla görülebiliyor.

Türkçe derslerinin müfredatında dilbilgisi kuralları önemli bir yer tutar. Liselerde dahi dilbilgisi kurallarından bahsedilir.

Oysa ki Çince derslerinde dilbilgisi kurallarından çok kısa bir süre bahsedilir. Derslerin çoğu Çince karakter bilgisinin geliştirilmesi ve edebi metinlerin okunup anlaşılması üzerinedir.