Çin’in çok geniş bir coğrafyaya yayılmış olması nedeniyle Çin‘de çok farklı çeşit çaylar tüketiliyor. Bazı çayların tadı alıştığımız siyah çaydan biraz farklı; ama yine de içmeye değer.
Genel olarak beş farklı kategoride Çin çayı vardır. Bunlar yeşil çay, siyah çay, oolong çayı, beyaz çay ve çok fermente çay. Bu çaylardan bazıları vücudu kansere karşı korurken, bazıları kilo vermeye yardımcı olur.
Çin çayının ortaya çıkışı 7. yüzyılda Çin’de hüküm sürmüş Zhou Hanedanlığı dönemine denk geliyor. Rivayete göre hanedanlığın kralı bir sefer sırasında dinlemek üzere bir ağacın gölgesine oturuyor. Soluklanmak için su içeceği sırada sıcak suyun içine yanındaki ağacın yaprakları suyun içine düşüyor ve suyun rengini değiştiriyor. Kral da suyu değiştirmek yerine içi yapraklı haliyle içmeyi tercih ediyor. (Yaprakları ile çayı içmek o zamandan kalmış olacak ki bugün Çin’de çay hala daha içinde yaprakları ile içiliyor.)
Çin’deki çay keyfi Türkiye’den doğal olarak farklı. Çin’de ne ince belli çay bardağı var, ne de demlik. Çinliler çay yapraklarını kaynar suyun içine atarak bekliyor ve içiyorlar. (Çay içerken genel olarak süzgeç kullanmadıklarından dolayı çay yaprakları ağzınıza gelebilir. Ben hala ağzıma gelen yaprakları ne yapmam gerektiğini öğrenemedim.) Çin’deki çay keyfinin tamamen şekersiz olduğunu da söylemeden edemeyeceğim.
Çin’de en çok tüketilen çay çeşitleri:
Yeşil Çay
Açık veya koyu yeşil yaprakları olan çay çeşididir. Yeşil çayın işlenmesi sırasında yeşil yapraklara minimal oksidasyon uygulanır. İşlenmemiş çay yaprakları, fermente edilmeden ısıtılır,rulo yapılır ve kurutulur. Böylece orjinal yeşil rengini ve antioksidan olma özelliğini muhafaza eder. (Bu kısım bir bilimadamı vari oldu.) Uzun lafın kısası yeşil çay bu sayede de kanser riskini azaltır ve yaşlanmayı yavaşlatır. Zaten belki de bu nedenle Çin tarihinde yeşil çay geleneksel Çin tıbbında ilaç olarak kullanılmıştır.
Bir Çinli arkadaşım yeşil çaydaki kafein miktarının kahveye oranla daha az olduğunu bu nedenle de yeşil çay içmenin kahve içmekten çok daha sağlıklı olduğunu söyledi. Konunun uzmanı değilim. O nedenle bu konuda söyleyebileceğim bir şey yok. Aynı arkadaşım yeşil çayı tüketirken suyun sıcaklığının 80 dereceden az olması gerektiğini de tavsiye etti. Fazla sıcaklık yeşil çayın besin değerini düşürüyormuş.
Dünya’daki yeşil çayların %80’inden fazlası Çin’de üretilir. En iyi yeşil çay da yüksek dağlarda yetişir.
Çin’de de en çok tercih edilen Çin çayı çeşidi de yeşil çaydır. Başka bir deyişle yeşil çay demek Çin demek. Dışarıda birçok yerde matarasında yeşil çay içen kişilere rastlayabilirsiniz.
Yeşil çay, Türkiye’de Çin’de olduğu kadar popüler değil; ama yine de yeşil çay satın almak isteyenler için Aliexpress’de çok seçenek var.
Siyah Çay
Çince‘de kırmızı çay olarak adlandırılan çay türü Türkçe’de ve İngilizce’de “Siyah Çay” olarak bilinir. Çay yapraklarının tamamen fermente edilmesiyle hazırlanır. Diğer çay çeşitlerine oranla daha belirgin ve keskin bir tadı vardır.
Batı ülkelerinde %90 oranında tüketilmekte olan siyah çay, Türkiye’de de en çok üretilen ve tüketilen çay çeşididir.
Çin siyah çayının tadı Türkiye’dekine benzer. En büyük fark şekersiz olması. Çayı şekersiz içenler Çin siyah çayına saniyesinde alışabilirler.
Oolong Çayı
Özellikle Çin’in güneydoğu bölgesinde yetişen oolong çayı kısmi fermentasyona uğrar. Böylece de hem yeşil çayın, hem de siyah çayın özelliklerini içinde barındırır. Yeşil çay kadar güzel kokulu, siyah çay kadar da keskin tatlıdır. Ayrıca yüksek kalitedeki oolong çayının tadı ağızda uzun süre kalabilir.
Oolong çayı fazla protein ve yağların yakılmasına yardımıcı olarak kilo vermeyi kolaylaştırır.
Oolong çayı, bu yazıda adı geçen çay çeşitleri arasında en az bilineni olabilir. Yine de oolong çayının tadına bakmak isteyenler için Aliexpress’de seçenek çok.
Beyaz Çay
Beyaz çay, adını kuruduktan sonra beyaz rengi alan yapraklarından alır. (Ama yapraklar çay olarak içildiği zamanlarda hala yeşil renkte nedense) Beyaz çayın işleme aşamasında çay tomurcukları ve yaprakları beraber minimal işleme tabi tutulur. Bu işlem yapılırken yaprakların üstündeki gümüşümsü beyaz küçük tüyler özellikle ayıklanmaz ve bu sayede kuru çayın beyaz renkte kalması sağlanır.
Beyaz çay da tıpkı yeşil çay gibi az oksidasyona uğrar; bu da aynı yeşil çay gibi beyaz çayın da antioksidan özelliğini korumasını sağlar. Beyaz çay, özellikle genç yapraklı olanlar, yeşil çaya oranla daha fazla miktarda kafein içerir. Amerika’da beyaz çayın insan sağlığına olan olumlu etkilerinin yapılan araştıramalar sonucunda fark edilmesinden dolayı Çin beyaz çayı Amerikalılar tarafından çok bilinir ve çok tüketilir.
Beyaz çay biraz pahalı. Belki bu yüzden “kralların çayı” olarak da adlandıranlar olduğunu duydum. Aliexpress’de beyaz çay çeşitleri de çok fazla.
Çok Fermente Çay
Çok fermente çay, çay yapraklarının rulo yapılıp kurutulmasından sonra çok uzun süre boyunca fermentasyona uğradığı çaydır. Bu uzun fermentasyon işleminin ardından çay koyu kahverengi bir renk alır.
Çok fermente edilmiş çay, yaşlandıkça daha iyi bir tat alır. Fermente edilmiş yaprakların ömrü de fermente edilmemişlere oranla çok daha uzundur. Pu-Erh çayı gibi uzun süre beklemiş çaylar çok az bulunur ve çok pahalıdır. Çin’den en çok ihraç edilen Çin çayı da çok fermente edilmiş çaydır. Özellikle Çin’in güneybatı, kuzeybatı ve kuzey bölgelerinde birçok kişi geçimini bu çaydan elde eder.
Bir ilaç olarak da kullanılabilen çok fermente çay, yenilen besinlerin hazmedilmesini kolaylaştırır, tansiyonu düşürür, kolestrolü azaldır, bağırsakları güçlendirir ve kanser oluşumunun engellenmesine yardımcı olur.