Bir rivayete göre Çin takvimine göre 200 civarında büyüklü küçüklü festival varmış. Bu festivallerin çoğu şu an ne biliniyor; ne de kutlanıyor; ama bazıları ise günlük hayata önemli ölçüde etki yapmaya devam ediyor.

Çin’deki geleneksel festivaller arasında en büyüğü Çin Yeni Yılı. Bahar Bayramı olarak da bilinen Çin Yeni Yılı’ndan başka Fener Festivali, Mezar Temizleme Günü, Ejderha Botu Festivali, Çin Sevgililer Günü, Güz Ortası Festivali, Laba Festivali bugün kutlanan geleneseksel festivaller arasında en büyükleri

Festival adı	Kutlanma tarihi
Çin Yeni Yılı(Bahar Festivali)	Çin takvimine göre yeni yılın ilk on beş günü
Çin Fener Festivali	Çin takvimine göre yeni yılın 15. günü
Geleneksel Saç Kesme Günü	Çin takvimine göre 2. ayın 2. günü
Mezar Temizleme Günü	4 veya 5 Nisan
Ejderha Botu Festivali	Çin takvimine göre 5. ayın 5. günü
Çin Sevgililer Günü	Çin takvimine göre 7. ayın 7. günü
Güz Ortası Festivali	Çin takvimine göre 8. ayın 15. günü
Laba Festivali	Çin takvimine göre 12. ayın 8. günü

Çin Yeni Yılı (Bahar Festivali)

Çinliler’in yıl boyunca gelmesini iple çektiği festivallerin başında Çin Yeni Yılı, başka bir deyişle Bahar Bayramı geliyor. Bu bayram için ülke genelinde bir hafta resmi tatil yapılıyor.

Çinliler Çin Yeni için memleketlerine dönmeye gayret ederler. Bazı Çinliler aile bireylerine ve akrabalarını yalnızca Çin Yeni Yılı’nda görür.

Çin Yılı’nın son gününde yenilen akşam yemeği yılın en önemli yemeğidir. Bu yemek için çok özel yemekler yapılır.

Havai fişek kullanımının yasak olmadığı bölgelerde sokaklarda saatlerce havai fişek patlatılır.

Çin Fener Festivali

Fener Festicali binlerce fenerden, ışıktan ve havaifişekten oluşan çok renkli bir festival.

Çin Yeni Yılı’nın 15. gününde kutlanıyor. Günlük hayata etkisine bakılırsa gayet büyük bir festival.

Hemen her festivalde olduğu gibi Fener Festivali’nde de ailecek yemek yemek ve içmek Çin’de olmazsa olmazlardan. Kilo vermeye çalışanlar dahi bu festivallerde kilo vermeye ara veriyorlar. Böyle büyük festivallerde büyük çoğunluk normalde yiyebileceğinin iki üç katı miktarda yemek yiyor.

Bu festival için birçok yerde festivale özel, birçok kişinin de sadece Çin ile alakalı filmlerde gördüğü ortadan şişik yuvarlak fenerler ışıklandırılıyor. Hazırlanan binlerce fener de havaya bırakılıyor.

Fener festivalinin hikayesi milattan öncesine dayanıyor. Öğrendiğim ve bana ilginç gelen hikaye şöyle:

MÖ 206 ve MS 220 yılları arasında Çin’de hakimiyet kurmuş olan Han Hanedanlığı sırasında Budizm Çin’de yayılır. O zamanın imparatorlarından biri Budist keşişlerin Buda’nın ölü bedeninin yakılma törenin izlediğini duyar.O da Buda için dua etme amacıyla yeni yılın on beşinci gününde fenerler yakmaya karar verir.

Bu nedenle imparatorluk sarayında ve tapınaklarda fenerler ve lambalar yakılmasının emrini verir. Bu imparatorun başlattığı gelenek o zamandan günümüze ulaşır.

Günümüzde bu festivali kutlayan Çinliler’in çoğu festivalin nereden çıkmış olduğunu bilmez; ama sadece geleneksel kutlanış biçimine bakarak festivali kutlar. Sadece bu festival için yakılan fenerlerin eşsiz güzelliğini görmek amacıyla birçok yabancı da bu festival döneminde Çin’e gelir.

Fener Festivali’nin olmazsa olmazlarından biri, yuanxiao olarak da bilinen, beyaz , tam yuvarlak, silikonumsu yapıda olan bir yiyecek. Yuanxiao’un kelime anlamı “ilk gece.”

İlk geceden kasıt Çin Yeni Yılı’ndan sonra dolunayın görüldüğü ilk gece. Zaten bu nedenle yuanxiao da dolunay gibi yuvarlak yapılıyor.

Yapımında yapışkan pirinç, gül yaprakları, susam, fasulye ezmesi, hünnap ezmesi, ceviz, kuru meyveler, şeker ve yemeklik yağ kullanılır. Hepsinin karıştırılıp pirinç kısmı dışarıda kalacak şekilde top haline getirilmesinin ardından ya kaynar suda haşlayarak, kavurarak veya buharda pişirilir.

Bazı kişiler Yuanxiao yaparken domuz yağı kullanır. O nedenle yemeden önce domuz içerip içermediğini sormakta yarar var.

Geleneksel Saç Kesme Günü

“Saç Kesme Günü” olarak da adlandırılabilecek Longtaitou Festivali Çin yılının ikinci ayının ikinci günü kutlanıyor.

Çin tarihinde ejderhanın çok önemli bir yeri vardır. Ejderhanın tüm canlıların kralı ve bütün insanların atası olduğuna inanılır. Ayrıca ejderhanın yağmurun yağmasını sağladığı da düşünülür.

Longtaitou sözcüğü Türkçe’de “başını kaldıran ejderha” anlamına gelir ki ejderhanın başını kaldırması baharın ilk yağmurunun çok yakında yağacağı anlamına gelir. Ejderhanın hareketlendiği bu günde saç kesmenin yıl boyunca şans getireceğine inanılır.

Longtaitou günü geldiğinde berberlerde yoğunluk yaklaşık %30 oranında artar ve bazı kişiler saç traşı olabilmek için saatlerce sırada beklemeyi göze alır. Özellikle küçük çocuğu olan aileler bu günde çocuklarını berberlere götürür ve saç traşı yaptırır.

Longtaitou aynı zamanda havaların ısınmaya başlamasıyla beraber iyi hasat olması için duaların edildiği bir dönemdir. Birtakım bitki karışımlarının yakılarak evlerin haşerelerden arındırılması da yılın bu gününe denk gelse de günümüzde bu tip karışımlarla haşerelerden kurtulma geleneği kalmamıştır.

Mezar Temizleme Günü

İsim olarak bakıldığında çoğumuza garip gelse de Çinliler, Bahar Ekinoksu’ndan sonraki 15. günü Mezar Temizleme Günü olarak geçirirler. Bayram her yıl miladi takvime göre ya 4 ya da 5 Nisan’a denk gelir.

İngilizce karşılığı “Tomb Sweeping Day” veya “Qingming Festival” olan ve 2500 yıllık geçmişi olan bu günün asıl amacı ölmüş yakınları hatırlamak ve onlar için bir şeyler yapmak.

Mezar Temizleme Günü’nde birçok Çinli, özellikle de erkekler, mezarlıklara gider. Mezarlıklar bu günde o kadar kalabalık olur ki trafik nedeniyle sadece mezarlıkların çevresinde birkaç saat harcamak gerekebilir.

Kabir ziyareti yapan kişiler ilk olarak mezarı temizlemeye başlarlar. Yabani otların temizlenmesiin ardından mezarın üstüne yeni toprak atılır. Bu atılan toprak ölüye duyulan saygının bir parçasıdır.

Toprak ekleme işleminin ardından mümkünse mezara söğüt dalları dikilir. Bunun nedeni de birçok kişinin söğüt dallarının kötü ruhların kovalanmasına yardımcı olduğuna inanmasıdır.

Daha sonra mezarın başında tütsüler yakılır ve ölmüş kişinin yemekten hoşlandığı birkaç çeşit yemekle muz, elma gibi birtakım meyveler mezarın önüne bırakılır.

İster mezarlıklarda ister başka yerlerde ölen kişi adına bir miktar sahte para yakılması da bu festivalin geleneklerinden biridir. Para yakılmasının nedeni ölen kişinin gittiği yerde paraya ihtiyaç duyabileceğine inanmalarıdır.

En sonunda da çatapat veya havai fişekler patlatılır. İlk olarak yüzyıllar önce Çin’de bulunan çatapat ve havai fişeklerin çıkardıkları yüksek ses nedeniyle kötü ruhları kovaladığına inanılır.

Mezar ziyaretlerinin ardından birçok Çinli özellikle bu günde baharı hissetmek, açılan çiçekleri görmek, öten kuşları duymak, kısaca doğanın güzelliklerinin farkına varabilmek amacıyla park veya ormanlık alanlara giderler. Bu gelenek Tang Hanedanlığı (618-907) zamanında başlamıştır ve o zamandan günümüze kadar ulaşmıştır.

Ejderha Botu Festivali

Ejderha Botu Festivali, varlığını devam ettiren,binlerce yıllık tarihi olan festivallerden bir diğeri. Çin takvimine göre yılın beşinci ayının beşinci gününe denk gelen festival, Çin’de resmi tatil olarak kutlanıyor.

2000 yıllık geçmişi olan festival, her ne kadar birçok Çinli için dahi sıradan bir tatil günü gibi görünse de, festivalin temelinde ülkesi için canından olan şair Qu Yuan adlı şairi anmak yatıyor.

Festival günü Çin genelindeki birçok şehirde ejderha botu yarışları düzenleniyor. Bu yarış, olimpiyatlardaki kürek yarışlarına çok benziyor. 15-20 kişilik takımların uzun bir kanoya oturup kürek çekerek bitiş çizgisine ulaşmaya çalıştığı yarışın en büyük farkı, takımda bir tane de davulcu bulunması.

Davulcu gidilmesi gereken hıza göre ritimleri değiştiriyor ve tokmağın her vuruşunda kürekler suya daldırılıyor. Bazı bölgelerdeki yarışlarda kanonun baş tarafında bir eşderha başı, arka tarafında da ejderha kuyruğu bulunuyor.

Bu festivalde ejderha botu yarışlarına ek olarak bazı gelenekler de hala yaşatılıyor. Bazı bölgelerde çocuklara beş ayrı renkte iplikten bilezikler bağlanır ve bu bilezikler yağmur yağana dek çıkarılmaz. Beş ayrı renkteki iplik ve güzel kokular ile kötü ruhlardan kendilerini korumaya çalışırlar.

Bu festivalde bazı evlerin kapılarına misk otu yaprakları ve hintkamışı konularak sivrisinek, karasinek ve çeşitli haşerelerin evden uzaklaşması sağlanır.

Sadece bu festivale özgü olan bir yiyecek var. Çince adı zongzi olan bu yiyeceğin İngilizce karşılığı rice dumpling, yani pirinç mantısı.

Zongzinin ortaya çıkışında da Qu Yuan adı öne çıkıyor. Bir inanışa göre, yaşadığı dönemde gelecek saldırılar ile ilgili kralı uyarmaya çalışan Qu Yuan, bu yolda  Milo Nehri’ni geçemez ve boğulur. O’nun cesedinin balıklar tarafından yenmesini engellemek amacıyla nehre diğer insanlar tarafından onlarca kilo pirinç atılır.

Zongzi, pirinç ve pirinçle karıştırılmış bir besin maddesinin bambu yaprağı gibi büyük bir yaprak kullanarak sarılması, saatlerce buharda pişirilmesi veya kaynar suda haşlanması ile yapılır.

İçine pirinç haricinde bazı bölgelerde hünnap, bazı bölgelerde kırmızı fasulye, bazı bölgelerde de et konur.

Her yıl Çin’de abartısız olarak milyonlarca zongzi yapılır ve birçoğu gösterişli kutulara konularak başkalarına hediye edilir.

Zongzi, benim ağız tadıma uyan bir yiyecek değil. Çiğnerken dişlere yapışan hünnap kokulu pilavı yemeği birçok kez denediysem de yediğimden keyif alamadım.

Çin Sevgililer Günü

Çin Sevgililer günü, binlerce yıldır bilinen mitolojik bir hikayesi olan, mitolojik karakterler Niu Lang ve Zhu Nü arasında var olduğuna inanılan aşkın bir uzantısı olarak bugün varlığını devam ettiriyor. Çin yılının 7. ayının 7. gününe denk gelen festivalin bugün resmi bir değeri yok.

Güz Ortası Festivali

Güz Ortası Festivali, adından da anlaşılacağı gibi Sonbahar’ın ortasına gelindiğini ve havaların yakında soğumaya başlayacağını haber veren bir festival. Çin takviminde 8. ayın 15. gününde kutlanan bu festival benim Çin’deki favori festivallerimden biri. Bunun nedeni bu festivale özgü yiyecek Ay Keki.

Ay keki, İngilizce adıyla mooncake, Türkiye’de pastanelerde satılan ay çöreklerinden çok farklı. Ay kekleri genel olarak tatlı olmakla birlikte hiç çikolata içermez. Ay keklerinin içine ceviz, birtakım kurutlmuş meyveler, kırmızı soya fasulyesi gibi farklı yiyecekler konur.

Çin’de ay kekinin mutlaka yuvarlak olması gerekir. Bunun nedeni Güz Ortası Festivali’ne denk gelen günde dolunay olması. Çinliler bir yandan dolunayı izleyip bir yandan ay keki yerler. Bunu yaparken de dilek tutarlar.

Laba Festivali

Binlerce yıllık tarihi olan Çin’de aşure günü benzeri bir festival de mevcut. Adı da Laba Festivali.

Laba Festivali, öyle resmi tatil olacak kadar büyük bir festival değil. Ama yine de her yıl 12. ayın sekizinci gününde kutlanıyor.

Laba adı 12 ve 8 sayılarının birleşmesinden geliyor. Çin takviminin 12. ayı “La” olarak adlandırılır. 8 sayısının Çince karşılığı da “ba”dır.

Laba festivalinde tüketilen Laba Pirinç Lapası yapılış, malzeme ve görünüş açısından hepimizin bildiği aşureye benziyor.

Sekiz hazineli pirinç lapası olarak da bilinen yiyecek, festivalin adındaki sekiz sayısında dolayı olacak, en az sekiz şey içerir. Bunlar, pirincin haricinde genel olarak bazı tahıllar, kurutulmuş meyveler, sert kabuklu meyveler, farklı renklerde fasulyeler, fıstıklar, hünnap, muşmula gibi vücuda çok yararlı olabilecek bazı yiyeceklerdir.

Laba festivalinin ortaya çıkışı 15.yüzyıla dayanıyor. Festivalin ortaya çıktığı ilk zamanlarda anlamı, atalar için feda etmek, tanrılara şükretmek ve aileye şans ve bolluk getirmesi için dua etmek.

Bu festival için hazırlanan Laba pirinç lapasının aileye şans getireceğine inanırlar. Hatta bu festival günü bir tabak bu lapadan yiyen yaşlı bir kimsenin sağlıklı ve uzun ömürlü olacağına, bir çocuğun da mutlu olacağına inananlar da vardır.

Bunlara ek olarak Çinliler’in bir kısmı için bu festivalin olduğu gün yılın en soğuk günü olarak kabul edilir. Bu nedenle sağlıklı olmak için tahıl yönünden zengin, sağlıklı bir yiyecek olan bu lapayı yerler.

Eğer Laba Festivali zamanında bir gün Çin’e yolunuz düşerse günün anlam ve önemini belirten Laba pirinç lapasını tadabilirsiniz. Aşure seven biriyseniz bu lapayı yemekten daha çok hoşlanabilirsiniz. Ama aşure sevmiyorsanız size lapanın kokusu dahi çok garip gelebilir.