Çin, birçok açıdan kendine özgü bir ülke. Çin’de yüzyıllardır oynanan birtakım oyunlar da Çin dışındakilerden farklı.
Çin’de oynanmaya devam edilen oyunların başını ortasında nehir bulunan, bilinen satrançtan kural olarak biraz farklı olan Çin satrancı çekiyor. Öte yandan Çin okeyi olarak da adlandırılabilecek olan mahjong da Çin genelinde popülerliğini koruyor.
Oynanmaya devam eden ve bu yazıda adı geçen geleneksel Çin oyunları ile ilgili küçük bir tablo hazırlayıp aşağıya koydum:
| Oyun adı | Çince adı | Oyuncu sayısı |
|---|---|---|
| Çin Satrancı | 象棋 | 2 |
| Mahjong | 麻将 | 4 |
| Go | 五子棋 | 2 |
Çin Satrancı
Çin satrancı mantık olarak bildiğimiz satranca çok benzer. Yani, Çin satrancında tıpkı bilinen satrançta olduğu gibi hedef rakibin şahını hareket edemez hale getirip rakibi mat etmektir.
Çin satranç tahtasının en büyük farkı, tahtanın ortasında nehir bulunması ve şahın belli bir bölgenin dışına çıkamaması. Piyonların hareket kabiliyeti de nehrin karşı tarafında değişiyor.
Çin satrancındaki taşların hepsi aynı boyda. Hangi taşın ne olduğunu anlayabilmek için taşların üstündeki Çince karakterleri okuyabilmek gerekiyor. İşin ilginci kırmızı ve siyah takımda aynı görevi yapan bazı taşların üstündeki karakterler de farklılık gösterebiliyor.
Çin satrancı gerek online olarak, gerekse ahşap satranç tahtası üzerinde yaygın bir şekilde oynanmaya devam ediyor. Özellikle parklarda sıklıkla Çin satrancı oynayan ve onları seyreden kişilerle karşılaşılabiliyor.
Mahjong
Türkiye’de okey oynamadan edemeyenlerin Çin’de bulabileceği en kıymetli şey. Çin’in büyük kısmının oynayabildiği, hatta uğruna özel masaların bile üretildiği, çiftlerin bulunup ayrılarak tüm masada taş bırakmamayı amaçlayan oyun.
Mahjong deyince birçok kişinin aklına telefonlara indirilen ve aynı taşları bulup atmayı hedefleyen klasik oyun geliyor. Benim burada bahsettiğim geleneksel mahjong telefonlarda oynanandan oldukça farklı. Tek benzer kısmı iki oyunun da mahjong taşları ile oynanıyor olması.
Mahjong Taşları
Mahjong, toplamda 136 mahjong taşı ile oynanır. Taş grupları okeyde sadece rakamları içerirken mahjongda rakam içeren taşlara ek olarak başka taşlar da vardır. 4’erli olarak birbirinin aynısı olan taşlar rakam taşları. Rakam taşları üç çeşit. İlk 4 sıradaki taşlar nokta taşları, ikinci dört sıradakile bambu taşları, üçüncü dört sıradakiler ise karakter taşları olarak bilinir. Bunlar haricinde mahjong destesinde doğu, güney, batı ve kuzey yönlerini gösteren rüzgar taşları, kırmızı, yeşil ve mavi ejderha taşları, üstünde rakam bulunan çiçek taşları, Çince rakamların olduğu mevsim taşları vardır.
Mahjong Oyununun Amacı
Mahjong’un amacı okeyle benzer. Asıl amaç elde olan taşlarla mümkün olan en iyi kombinasyonları yaparak eli tamamlamak. Bunun için gerekmeyen taşları atmak veya gerektiğinde ortadan yeni taşlar çekmek.(Okeyle ne kadar benzer değil mi?)
Mahjong’da Hedeflenen Taş kombinasyonları
Oyunda yapılabilecek kombinasyonlar üç ayrı grupta incelenebilir. Bunlar Pong, Kong ve Chow ve Çift’tir. Bu isimler herkese yabancı gelebilir. Daha ayrıntılı olarak bakacak olursak:
Pong: Tamamen aynı üç taş ile yapılan kombinasyonlardır.
Kong: Tamamen aynı dört taş ile yapılan kombinasyonlardır. Her taştan en fazla dört tane olması nedeniyle yapılması zor kombinasyonlardandır.
Kong sahibi olmak oyunun sonunda kazanılacak puanı arttıracağı gibi oyun süresince diğer oyuncuların farklı kombinasyonlar yapmalarını engelleyecektir.
Chow: Sadece sayıları içeren taşlarla sıralı üçlü yapmaktır. Önemli olan aynı sayı grubuna ait sıralı üçlü yapmak. Sayılar birbirinin ardışığı sayılar olmalı. (1-2-3 gibi veya 5-6-7 gibi) 9-1-2 şeklinde sıralama yapmak oyun kurallarına aykırıdır.
Çift: Sadece birbirinin aynısı iki taş kullanarak yapılan kombinasyon.
Çin’de Mahjong Nasıl Oynanır?
- Oyuna başlamadan önce oyuna bağlayacak kişi belirlenir. Bunun için farklı yerlerde farklı kurallar vardır. En basiti zar atarak ilk başlayacak olan kişiyi belirlemek. Her oyuncu bir veya iki kere zar atar. Toplamda en yüksek rakama ulaşan oyuncu doğu yönü olarak kabul edilir ve oyuna başlar. İlk oyuncu oynadıktan sonra saat yönünün tersine göre sıradaki oyuncu oyununu oynar ve bu böyle devam eder.
- 136 taşın tamamı yüzleri masaya dönük olacak şekilde masaya konur ve tıpkı okey oyununun başındaki gibi karıştırılır. Oyuncular 34’er taş alıp önlerine yine yüzleri masaya dönük olacak şekilde dizmeye başlar. Her sırada 2 taş olan 17 sıra olmasına dikkat edilir. Dizilen taşlar masaya içi boş bir kare oluşturacak şekilde konur ve buna “duvar” adır verilir.
- Duvarın oluşturulmasından sonra zar atılır ve duvarın nereden kırılacağı ve taşların nereden başlayarak oyunculara dağıtılacağı belirlenir.
- Her oyuncuya 12 taş verilir.
- Oyunun oynanma aşaması okey ile çok benzer. Sırası gelen oyuncu ya diğer oyuncuların attığı taşlardan birini ya da yüzü kapalı olan taşlardan birini çeker ve işine yaramadığını düşündüğü taşı ortaya atar Oyun bitene kadar bu böyle devam eder.
Mahjong Oyununun Kazananı Nasıl Belirlenir?
Oyunun oynanışı gibi bitişi de okey oyunuyla çok benzer. Oynama sırası kendinde olan bir oyuncu ortadan bir taş aldıktan sonra elindeki kombinasyonlara bakar. Eğer elinde uygun kombinasyonlar varsa en son bir tane taşı atar ve elini açar. Bu durumda oyunu kazanmış olur.
Masadaki taşların tamamı bittiği halde hiç bir oyuncu oyunu bitiremezse oyunun kazananı yok demektir.
Çinliler mahjong oynarken mutlaka bir miktar para ortaya koyarak oynarlar. Para koymadan oynanan oyunun sıkıcı olduğunu düşünürler.
Go
Geleneksel Çin oyunları arasında belki de en eskisi Go oyunu. (Adının İngilizce’de neden go olduğunu henüz anlayabilmiş değilim.)
Go, iki kişi ile oynanır. Bir taraf beyaz olurken öbür taraf siyah olur. Oyuncular tahta üzerindeki karelerin köşelerine kendi renklerine ait taşları yerleştirerek rakiplerinin taşlarını kapsamaya çalışırlar. Birçok kişinin ifadesiyle go, öğrenmesi beş dakika, uzmanlaşması bir ömür süren bir oyun.
Go, Çin kökenli bir oyun olsa da Çin’de Go’yu bu şekilde oynayanların sayısı çok az. Özellikle Çinli gençler arasında Go’nun kısmen daha basit bir versiyonu oynanır.
Çin’de Çince’de 五子棋(wuziqi) olarak bilinen oyun Go tahtası üzerinde oynanır. Go gibi iki kişi ile oynanan ve taşların karelerin köşelerine yerleştirilmesine dayalı olan oyunda amaç aynı renge ait beş adet taşı herhangi bir yönde yanyana getirebilmektir. Oyun bir oyuncu beşli bir sıra yapana kadar veya tahtada taş konacak bir köşe kalmayana kadar devam eder.