Yüzlerce yıldır Çin kültürünün önemli bir parçası olan Çin satrancı bugün online olarak veya oyun tahtası üstünde oynanmaya hala devam ediyor. Klasik satrancın kurallarını bilenler Çin satrancını çok kolay öğrenebilirler. Çin satrancının mantığı klasik satrançla aynı. Sadece bazı kurallar değişik.
Bana sorarsanız Çin satrancının en zor tarafı taşlar. Taşların hepsi aynı boyda ve aynı şekilde. Hangi taşın ne olduğunu anlamak için taşların üzerinde yazan karakterleri okuyabiliyor olmak gerekir. İşin ilginci iki takıma ait taşların üzerindeki karakterler de birbirinden farklıdır.
Çin satrancında her takımda 16 taş bulunur. Taşlar oyun tahtasında karelerin köşelerine yerleştirilir. Oyun tahtasının ortasında nehir vardır. Oyunun amacı karşı tarafın şahını hareket edemez hale getirmektir.
Aşağıdaki fotoğrafta Çin satrancı tahtasını ve taşlarını görebilirsiniz.
Çin Satrancı Tahtası
Çin satrancında karelerin içi değil köşeleri kullanılır. Tahtanın üzerinde her biri birbirine parallel olan boylamasına dokuz , enlemesine on çizgi bulunur. Buradan anlaşılabileceği üzere Çin tahtası klasik satrançtaki gibi kare değil dikdörtgendir.
Şah’ın bulunduğu bölgede çarpraz çizgiler de bulunur. Bu bölge kale bölgesi olarak adlandırılır. Şah, sadece bu bölge içinde hareket edebilir.
Çin satranç tahtasının en büyük farkı, tahtanın ortasında nehir bulunmasıdır. Fil nehri geçemezken, piyon nehri geçtikten sonra sağa ve sola da hareket edebilir.
Çin Satrancının Farklı Kuralları
Çin satrancında kurallar %80 oranında klasik satrançla benzerlik gösterir. Aradaki farklara bakalım.
Çin satrancında takımların renkleri siyah ve beyaz değil, kırmızı ve siyah olur. Oyuna ilk hamleyi kırmızı takım yapar.
Çin satrancında karelerin köşelerinin kullanıldığını söylemiştim. Bunun sonucu olarak hamleler de bir köşeden başka bir köşeye yapılır.
Çin satrancında klasik satrançtan farklı olarak oyun tahtasında top adlı bir taş bulunur. Bu taşın işlevi vezire benzer. Vezirden farklı olarak topun bir taşı yiyebilmesi için başka bir taşın üstünden atlaması gerekir.
Çin satrancına piyonlar başka bir taşa dönüştürülemez. Oyunun başından sonuna kadar piyon olarak kalır.
Çin Satrancı Taşları ve Özellikleri
Çin satranç tahtasında bulunan oyun taşlarının özelliklerine bakmadan önce bütün taşları içeren bir tablo hazırladım. Taşların adlarının sadece karakterlerle yazılı olması nedeniyle aşağıdaki tablo Çin satrancını öğrenmek isteyenlere çok yardımcı olabilir.
| Taş | Adet | Kırmızı takım | Siyah takım |
|---|---|---|---|
| Şah | 1 | 帥 veya 帅 | 將 veya 将 |
| Gardiyan | 2 | 仕 | 士 |
| Fil | 2 | 相 | 象 |
| At | 2 | 傌 | 馬 |
| Kale | 2 | 俥 | 車 |
| Top | 2 | 炮 | 砲 |
| Piyon | 5 | 兵 | 卒 |
Şah
Siyah takım için 將 veya 将, kırmızı takım için 帥 veya 帅
Şah, kale diye tabir edilen bölgenin en gerisinde ve ortada oyuna başlar. Yanlara, ön ve arkaya ve çarpraz olarak en fazla bir kare gidebilir. Kale bölgesinin dışına çıkamaz.
Gardiyan(Koruma)
Siyah takımda 士, kırmızı takımda 仕
Her takımda iki adet gardiyan bulunur. Temel görevleri şahı korumaktır. Gardiyanlar şahın iki yanında oyuna başlar. Her hamlelerinde çarpraz olmak koşulyla bir kare ilerleyebilirer ve kale bölgesinin dışına çıkamazlar.
Fil
Siyah takımda 象, kırmızı takımda 相
Her takımda iki adet fil bulunur. Filler oyuna gardiyanların yanında başlar. Her bir hamlede çarpraz olarak sadece iki kare ileri veya geri gidebilirler. Taş üstünden atlayamazlar. Nehrin karşı tarafına geçemezler.
At
Siyah takımda 馬, kırmızı takımda 傌
Her takımda iki adet at bulunur ve atlar oyuna fillerin iki yanında başlar. Atlar her hamlede bir kare yatay veya dikey, ardından da bir kare çarpraz hareket ederler.
Bilinen satrancın aksine atlar Çin satrancında taş üstünden atlayamaz.
Kale
Siyah takımda 車, kırmızı takımda 俥
Her takımda iki adet kale bulunur. Kaleler klasik satrançta olduğu gibi oyuna her iki köşede başlar.
Kalelerin hareketleri klasik satrançla çok benzer. Yatay ve dikey yönde diledikleri kadar hareket edebilirler.
Çin satrancındaki en güçlü ve en özgür taşlardan biri kaledir.
Top
Siyah takımda 砲, kırmızı takımda 炮
Top, işlev bakımından vezire benzer. Her takımda iki adet top bulunur. Toplar piyonların hemen arkasındaki sırada oyuna başlar.
Yatay veya dikey olarak diledikleri kadar hareket edebilirler. Topların klasik satrançtaki vezirlerden en büyük farkı topların başka taşları yiyebilmek için mutlaka taş üstünden atlamaları gerekmesidir. Normal hareketlerde taş üstünden atlayamazlar.
Piyon
Siyah takımda 卒, kırmızı takımda 兵
Her takım oyuna beş adet piyonla başlar. Piyonların oyuna başladıkları yer nehrin bir sıra önündeki sıradır. Piyonlar nehri geçmeden önce klasik satrançtaki gibi sadece bir kare ileri yönde gidebilir.
Nehri geçtikten sonra piyonlar yatay olarak da hareket edebilir; ama geri yönde gidemez. Klasik satrançtan farklı olarak piyonların vezire dönüşme şansı yoktur.