Çin tarihi 5000 yıl öncesine dayanıyor. Bu 5000 yıllık tarih boyunca Çinliler bulundukları bölgeyi hiç değiştirmemişler.
Her ne kadar Çinliler aynı yerde olsa da Çin hanedanları binlerce yıl birbirleriyle savaşıp Çin’de hüküm sürme çabasına girmiş. Hanedan savaşları 1912 yılına kadar devam etmiş.
Çin tarihindeki ilk hanedan MÖ 2000’li yıllarda kurulan ve 500 yıl Çin’de hüküm süren Xia Hanedanıdır. En son hanedan ise 1644 ile 1911 yıllarında Çin’e hakim olan Qing Hanedanıdır. Çin’in en güçlü olduğu dönem ise Tang Hanedanı’nın egemen olduğu üç yüz yıllık dönemdir.
Çin Hanedanları, Çince okunuşları ve Çin’de hüküm sürdükleri yılları bulmak için Çin’in en büyük bilgi sitesi Baidu Baike’ya göz attım. Baike’da hanedanlar ile ilgili verilen tabloyu da Türkçe’ye çevirerek aşağıya koydum.
(Tabloda bazı hanedanların aynı zaman diliminde var olduğunu göreceksiniz. Bunun nedeni iki hanedanın farklı bölgelerde hüküm sürmüş olması.)
| Hanedan Adı | Çince | Hüküm Yılları |
|---|---|---|
| Xia | 夏 | MÖ 2070- MÖ 1600 |
| Shang | 商 | MÖ 1600- MÖ 1046 |
| Batı Zhou | 西周 | MÖ 1046- MÖ 771 |
| Doğu Zhou | 周 | MÖ 770- MÖ 221 |
| Qin | 秦 | MÖ 221- MÖ 207 |
| Batı Han | 西汉 | MÖ 202- 8 |
| Xin | 新 | 9- 23 |
| Xuan Han | 玄汉 | 23- 25 |
| Doğu Han | 东汉 | 22- 220 |
| Üç imparatorluk | 三国 | 220- 280 |
| Cao Wei | 曹魏 | 220- 266 |
| Shu Han | 蜀汉 | 221- 263 |
| Sun Wu | 孙吴 | 222- 280 |
| Batı Jin | 西晋 | 266- 316 |
| Doğu Jin | 东晋 | 317- 420 |
| Güney | 南 | 420- 589 |
| Kuzey | 北 | 386- 581 |
| Sui | 隋 | 581- 618 |
| Tang | 唐 | 618- 907 |
| Beş Hanedan | 五代 | 907- 960 |
| Song | 宋 | 960- 1279 |
| Liao | 辽 | 916- 1125 |
| Batı Xia | 西夏 | 1038- 1227 |
| Jin | 金 | 1135- 1234 |
| Yuan | 元 | 1271- 1368 |
| Ming | 明 | 1368- 1644 |
| Qing | 清朝 | 1644- 1912 |
Çin Hanedanları’nın Genel Özellikleri
Çin tarihindeki hanedanlar hakkında bilgilere geçmeden önce bir konuda sizi bilgilendirmek isterim.
Ben tarihçi değilim. Bu kısımda göreceğiniz bilgileri yaptığım birtakım araştırmalar sonucu elde ettim. Öğrendiklerimi Çin’deki tecrübelerimi de katarak buraya yazdım.
Birçok kişinin Çin’deki tarihi kişileri ve olayları bilmediğinden yola çıkarak hanedanları yüzeysel olarak genel özellikleriyle tanıtmayı uygun buldum.
Xia Hanedanı
Xia Hanedanı, incelediğim kaynaklarda Çin tarihindeki ilk hanedan olarak görülüyor. Ama ilginç bir şekilde Çinli arkadaşlarıma “Tarihteki ilk hanedan hangisidir?” diye sorduğumda çoğu arkadaşımdan Xia cevabı alamadım.
Henan Eyaleti’ndeki Erlitou kalıntılarının Xia Hanedanı’na ait olduğu düşünülüyor; ama bu konuda tarihçiler arasında fikir birliği yok.
Shang Hanedanı
Shang Hanedanı, bugün Çin’deki en uzun ikinci nehir olan Sarı Nehir çevresinde hüküm sürdü. Bölgede bulunan kalıntıların Shang Hanedanı’na ait olduğu konusunda herkes hemfikir. Bu nedenle bazı tarihçiler Shang Hanedanı’nı tarihteki ilk Çin hanedanı olark kabul eder.
Çince‘ye ait ilk örnekler bu döneme ait bronz kaplar ve fal yazıtları üzerinde görülmüştür.
Shang Hanedanı, imparator Wu Ding zamanında en parlak dönemini yaşadı. 59 yıl imparatorluk yapan Wu Ding, saltanatının 30. ile 50. yılları arasında hanedanın sınırlarını en geniş hale getirdi.
Hanedan, çeşitli isyan ve ihanetlerin bir sonucu olarak yıkıldı.
MÖ 1046 yılında Zhou Hanedanı Shang Hanedanı’nın başkentine saldırı yaptı. İki hanedan arasındaki Muye Savaşı’nı Zhou Hanedanı’nın kazanmasının sonucu olarak Shang Hanedanı dönemi son buldu.
Zhou Hanedanı
Çin tarihinde en uzun süre hüküm süren hanedan Zhou Hanedanı’dır. Çin kaynaklarında Zhou hanedanlıkları dönemi Batı Zhou ve Doğu ZHou olarak ikiye ayrılır. Nihayetinde Zhou Hanedanı 800 boyunca varlığını devam ettirdi.
Zhou Hanedanı döneminde Çin’de demir kullanılmaya başlandı. Tunçtan eşyalar da en çok bu dönemde yapıldı.
Çin felsefesinin en bilinen öncüleri Konfüçyüs ve Laozi, Zhou Hanedanı döneminde yaşadı.
Qin Hanedanı
Qin Hanedanı’nın adı bugünkü Çin’in kuzeybatısında yer alan Gansu ve Shaanxi eyaletlerinin bulunduğu yerdeki Qin bölgesinde aldı.
Qin Hanedanı, Zhou Hanedanı ve diğer savaşan devletleri fethederek tüm Çin’e hükmetti. Bu da Qin Hanedanı’na tüm Çin’e hükmeden ilk hanedan olarak tanınmasını sağladı.
Qin Hanedanı zamanında para, ölçü ve ağrılık birimleri standartlaştırıldı. Yazı sistemi de geliştirildi. Dönem en son teknolojisi de Qin hanedanlığı döneminde savaşlarda kullanıldı.
Qin imparatoru, kısa zamanda Çin’in tamamına hükmetme başarısını göstermiş olmasına rağmen, hanedanın ömrü kısa sürdü. İlk imparatorun ölümünün ardından yerine geçen oğlunun danışmanları arasındaki anlaşmazlıklar ve imparatorluk içindeki kavgalar halka yansıdı. Çıkan ayaklanmalar da hanedanın sonunu hazırladı.
Han Hanedanı
Çin tarihindeki en güçlü hanedanlardan biri Han Hanedanı’dır. Bugünkü Çinliler’in %90’ı da etnik köken olarak Han Çinlisi’dir.
Hanedanın imparatorlarından Han Gaozu’Nun ölümü üzerine hanedanın fiilen yönetimi eşi Lü Zhi’ya geçti. Bu da Lü ZHi’yi Çin tarihindeki sayılı kadın imparatoriçelerinden biri haline getirdi.
Türk tarihinde Hunlar ile Çinliler’in savaşları Han Hanedanı döneminde oldu.
Han Hanedanı döneminde Çin hem ekonomik, hem de askeri anlamda çok öneml başarılar elde etti.
Han Hanedanı Hindistan’dan Avrupa’ya birçok ülke ile ilişkiler kurdu ve bu ülkelerde elçilik bulundurdu. Bu da Çin’den Roma İmparatorluğu’na uzanan İpek Yolu ticaret ağının temellerini oluşturdu.
Han Hanedanı, bugünkü Çin’in büyük bir bölümüne ek olarak Vietnam’ı içine alan dev bir alana hükmetti.
Sui Hanedanı
Sui Hanedanı, Kuzey ve Güney hanedanlarının yıkılmasının ardından kuruldu ve Çin’i tekrar tek bir çatı altında toplayarak Çin’de yüzyıllardır devam eden kaosa son verdi.
Sui Hanedane, o dönem orta Asya’da yaşayan Türk devletleri ile savaş halinde oldu. İç isyanlar hanedanın sonunu hazırladı.
Tang Hanedanı
Çinli arkadaşlarıma “Çin tarihinin en güçlü hanedanı hangisidir?” diye sorduğumda genel olarak Tang cevabını aldım.
Gördüğüm kadarıyla gerçekten de Tang hanedanlığı zamanı Çinliler için çok parlak geçmiş. Çin’de 300 yıl hüküm sürmüş olan Tang Hanedanı zamanında Göktürk Devleti dahil birçok devletin Tang Hanedanı egemenliğine geçtiğini okudum.
Çin, Tang Hanedanı döneminde Dünya’nın en güçlü ülkesi oldu. Bu dönemde edebiyat ve sanata da çok önem verildi. Öyle ki Dünya’nın pek çok ülkesinden çok sayıda bilim adamı, sanatçı, şair ve müzisyen Çin’in yolunu tuttu.
Çince karakterler Tang Hanedanı döneminde Japonlar tarafından da kullanılmaya başlandı.
Song Hanedanı
Song Hanedanı, genel olarak Çin’in güneyinde ve bugün Laos ile Vietnam’ın bulunduğu bölgelerde hüküm sürdü. Türk Uygur devleti, Song Hanedanı’nın kuzey komşularındandı.
Song Hanedanı Çin’de 300 yıldan fazla hüküm sürerek Çin’i yeniden bir araya getirdi; ama Yuan Hanedanı tarafından yıkıldı.
Yuan Hanedanı
Yuan Hanedanı, Kubilay Hanlığı olarak da bilinir. Bunun nedeni Cengiz Han’ın torunu Tuluy’un oğlu Kubilay Han tarafından kurulmuş olmasıdır. Ardından Çin egemenliğine geçen hanedanın adı Yuan olarak değişti.
Yuan Hanedanı’Nın Moğolların bir parçası olduğu dönemlerde orduda yüksek rütbeler Uygurlara ve Moğollara verildi. Buna ek olarak ordunun ve devlet yönetiminin farklı kademelerinde Çinliler de yer aldı.
Ming Hanedanı
Bugünkü Nanjing şehrinde kurulan hanedan daha sonra başkentini Pekin‘e taşıdı. Köylülerin isyan çıkarıp Pekin’e girmesiyle imparator kendisini asarak intihat etti. Bu da hanedanın yıkılmasına neden oldu.
Qing Hanedanı
Çin’in kuzeydoğusunda yaşayan Mançular tarafından kurulduğu için Mançu Hanedanı olarak da bilinir. Çin tarihinde imparator tarafından yönetilen son hanedandır.
Qing Hanedanı, Çin’de hüküm sürdüğü yüzyıllar boyunca bugünkü Çin ve Moğolistan’ı içine alan topraklara hükmetti.