Çin yemeği deyince Çin’i hiç tanımayanların aklına ilk olarak böcek geliyor. Çin’de böcek yiyen, hatta akla hayale gelmeyecek her türlü canlıyı yiyen birileri var; ama Çin yemek kültürünü sadece böceklere indirgemek biraz haksızlık olur.
Çin yemeklerinin yapımında en çok vok tava kullanılır. Çin‘de ocakların çok güçlü olması vok tavada kavrulan yemeklerin çok kısa sürede pişmesini sağlar. Pişirilen yemekler masanın ortasına konur ve çubuk kullanarak yenir.
Çin mutfağının en fazla çeşide sahip mutfaklardan birini olduğunu duymuşsunuzdur. Uzun yıllardır Çin’de yaşayan biri olarak bunun doğru olduğunun garantisini verebilirim. Çin mutfağında tahmin edebileceğinizden çok daha fazla çeşit olduğunu da söyleyebilirim.
Bazı Çin restoranlarında menüler onlarca sayfadan oluşur. Menülerde o kadar çok yemek olur ki seçenekler arasından birkaç tanesini seçebilmek zaman zaman gerçekten zaman alır. Özellikle de Çin yemeklerini tanımayanlar için.
Çin Yemekleri Nasıl Yapılır?
Çin yemeklerinin yapımında kullanılan yöntemler belki de Çin yemeklerinin en büyük farkı. Bu nedenle batı ülkelerinden gelen birçok kişi Çin yemeklerinin ağız tadlarına uymadığını düşünür.
Adına vok tava denilen derin ve ağır tava Çin mutfağının olmazsa olmazlarından. Bu tavada yüksek ateşte kavrularak yapılan yemekler Çinliler’in en çok tükettikleri yemeklerin başında gelir. Vok tavada yemekler o kadar hızlı bir şekilde pişer ki Çinliler’in çoğu bir saat içinde birkaç çeşit yemeği yemeğe hazır hale getirebilir.
Vok tava Çin dışında satılıyor. Trendyol, Migros Sanal Market gibi sitelerde de vok tava var; ama Türkiye’deki ocaklardaki ateş Çin’dekiler kadar kuvvetli olmadığından yemekler Türkiye’de o kadar çabuk pişmeyebilir.
Yağda kızartılmış yemekler Dünya’nın her yerinde olduğu gibi Çinliler tarafından da sevilerek yense de Çin’de yağda kızartılmış yemek yeme oranı Türkiye’nin çok gerisinde. Çin’de 3000’den fazla KFC, 1000’de fazla McDonald’s olmasına rağmen durum bu.
Balık ve deniz ürünleri deyince Çin’de akan sular duruyor. Çinliler, Türkiye’ye oranla çok fazla miktarda balık ve deniz ürünleri tüketirler. En zor yenilen garip deniz canlılarını bile yemekten çok hoşlanırlar; ama deniz ürünlerinin çok büyük bir kısmını yağda kızartarak değil, buharda pişirerek veya kaynar suda haşlayarak hazırlarlar. Balık yemeklerini yaparken kullandıkları birtakım soslarla balık kokusunun tamamen yok olmasını sağlarlar.
Fırın, Çin yemek kültürünün bir parçası değil. Hatta fırın kavramının Çinliler için çok yeni olduğunu dahi söyleyebilirim. Buradan yola çıkarsak tahmin edebileceğiniz gibi Çin mutfağında “fırın yemekleri” diye bir kavram olmadığını söyleyebiliriz.
Batı geleneklerine ilgi duyan Çinliler, fırında birtakım hamurişi yiyecekler yapmaya başladıysa da fırının Çin toplumunda yer edinilmesi için daha çok zamana ihtiyaç var.
Çin Yemekleri Nasıl Yenir?
Çin yemekleri tüketilirken herkesin bildiği gibi Çin yemek çubukları kullanılır. Bana “bu devirde çubukla yemek mi yenirmiş, kullasınlar çatalları mis gibi” diyen çok kişi ile karşılaştım. Böyle düşünenler için küçük bir hatırlatma yapayım. Çubuklar Çin kültürünün önemli bir parçası ve çubuk kullanmak Çinliler’i ne çağın gerisinde bırakıyor ne de ilerisine götürüyor.
Çin yemek çubuğu kullanmaya alışkın olmayanlar ilk başlarda çok zorlandıklarından ve parmaklarında ağrılar hissettiklerinden Çin yemeği yemekten vazgeçse de, denemeye devam edenler aslında çubukları kullanmanın o kadar da zor olmadığının farkına varabilirler.
“Herşey iyi, güzel de, çorbaları nasıl yiyorlar?” diye soranlar olabileceğini varsayarak şunu söyleyeyim. Çin’de çorbalar bütün ülkelerde olduğu gibi kaşıkla yenir. Ama Çin kaşıkları bildiğimiz kaşıklardan küçük; ama ortası derindir. Bu kaşıklarla ilk defa çorba içmekte biraz güçlük çekilmesi, çorbayı içmeye çalışırken dökülmesi çok normal. Ama birkaç denemeden sonra insan alışıyor.
Çin’de Yemek Yeme Kültürü
Çin’de yemekler, Türkiye’nin büyük bölümünde ve batı ülkelerinde olduğu gibi herkesin tabağına ayrı ayrı konularak servis edilmez. Yemeklerin neredeyse tamamı, çorba bile, masanın ortasına konur. Ortadaki yemeklerden kişiler dilediklerini önlerine alırlar ve öyle tüketirler. Bu nedenle Çin’de yemek yerken çok kibar davranıp yemek yemeye gayret etmeyenler aç kalabilir.
Çinliler tek tip yemekle öğünü geçirmekten hoşlanmazlar. Bu nedenle de masada illa ki et, sebze ve mümkünse balık yemeklerinin bulunmasına özen gösterirler. Bayram günlerinde veya arkadaşlarıyla dışarıda yemek yerken masada en az kişi sayısı kadar yemek bulunmasına özen gösterirler.
Çin’de yemek kültürü diyince hep merak ettiğim konulardan biri Çinliler’in niye dışarıdan çok fazla yemek söyledikleri olmuştur. Kimileri ya da kimi kaynaklar bunun modern toplum hayatında insanların çalışma saatlerinin yoğunluğuna bağlarken Taylandlı bir arkadaşım farklı bir noktaya işaret etmişti. Hong Kong ve Tayland’da hızlı şehirleşmede olabildiğince insanın bir arada yaşayabilmesi için evlerin alanını küçültüyorlarmış. Dolayısıyla çoğu ev sadece oda ve tuvaletten yapılarak, tuvaletin üstünde de duş fıskiyesi var tabii, landan kar ediliyormuş. Çin’deki durumla ilgili olarak sizin var mı bir yorumunuz acaba?
Çin’de şehirlerde ve hatta köylerde onlarca eve gittim. İçinde tuvaleti olmayan köy evleri gördüm; ama şehirlerin hiçbirinde böyle bir eve rastlamadım. Bahsettiğiniz gibi bir ev varsa bile en azından bana denk gelmedi. Eski bir evde duş alınacak yer yoktu ve bana oradakilerin hamam benzeri yerlere giderek yıkandıklarını söylemişlerdi. Bu biraz garibime gitmişti.