Çin‘in başkentinin Pekin olduğu herkesin bildiği bir gerçek. Ama birçok kişinin Pekin hakkında bildikleri Tiananmen Meydanı ve portakallı Pekin Ördeği’nden ibaret. Çin Seddi’nin bir bölümünün Pekin’de olduğunu bilenlerin sayısı bile çok az.

Pekin, Çin tarihinin önemli başkentlerinden biri olduğu için Çince’de Beijing, yani kuzey başkenti olarak anılıyor. Çin’in kuzeyinde yer alan bu metropol başkentte 20 milyondan fazla kişi yaşıyor. Pekin’e gidişlerde uçak veya hızlı tren tercih edilirken Pekin içi ulaşımda en çok metro kullanılıyor.

Dünya’nın ikinci büyük ekonomisi Çin’in başkenti Pekin aslında bugün Dünya siyasetinin en önemli şehirlerinden biri. Birçok konuda Çin’i ve Dünya’yı ilgilendiren kararların hepsi Pekin’de alınıyor. Ama nedense Pekin’den gelecek haberler, birçok kişinin ilgisini Washington’dan gelecek haberler kadar çekmiyor.

Pekin’in binlerce yıllık tarihi ve siyasi önemi Pekin’de görmeye değer çok sayıda yer olmasını sağlamış. Başta Tiananmen Meydanı ve Çin Seddi‘nin bir bölümü olmak üzere çok sayıda tarihi ve turistik yer Pekin’de bulunuyor.

Pekin adı nereden geliyor?

Pekin, Çince‘de Beijing(北京) olarak söyleniyor. “Bei” Çince’de başkent, “jing” ise başkent anlamına gelir. Bu da Beijing kelimesinin birebir Türkçe’ye çevrilmiş halinin “Kuzey Başkenti” olduğunu gösteriyor. Kuzey Başkenti adı da Pekin’in binlerce yıllık tarihi, haritadaki konumu ve çok sayıda hanedana başkentlik yapmış olması ile alakalı.

Pekin’in İngilizce karşılığı Çince’deki ile aynı. Yani Beijing. Türkçe’de ve bazı birkaç dilde neden Pekin olarak söylendiğini bilmiyorum. Ama bazı kaynaklarda İngilizce Peking yazıldığını gördüm. Örnek vermem gerekirse Çin’deki en eski ve en köklü üniversitelerden birinin İngilizce adının Peking University olduğunu söyleyeyim.

Ayrıca Pekin’deki Capital havalimanının kodu da Pekin kelimesinin ilk üç harfi PEK. Bu da Pekin kelimesinin kullanıldığını doğrular nitelikte.

Pekin Nerede?

Pekin, Çinliler’in tabiriyle bir tavuğa benzeyen Çin haritasının kuzey bölümünde, başka bir deyişle tavuğun boyun bölgesinde yer alıyor. Haritaya bakınca Pekin’in kuzey Çin’de bulunduğu rahatlıkla görülebilir. Zaten bu nedenle de Pekin Çince’de kuzey başkenti olarak anılıyor.

Meridyen ve paralellerle söylemek gerekirse Pekin 115 ile 117 derece doğu meridyenleri ve 39 ile 41 derece kuzey paralelleri arasında yer alıyor. İstanbul’un 41 derece kuzey paralelinde yer aldığından yola çıkarak Pekin ve İstanbul’un Ekvator’a olan uzaklığının hemen hemen aynı olduğu sonucuna varabiliriz.

Bu haritaya bakıp Pekin’in çok küçük bir alan kapladığı hissine varanlar olabileceğini varsayarak şu bilgileri vereyim. İstanbul yaklaşık 5 bin 600 kilometrekarelik bir alana yayılmışken Pekin 16 bin kilometrekarelik bir alanı kaplamaktadır. Yani aslında Pekin’in toplam kapladığı alan İstanbul’un üç katıdır.

Pekin Nüfusu

Pekin’de 20 milyondan fazla kişi yaşıyor. Bu nüfus Pekin’in nüfus bakımından Şanghay’dan sonraki ikinci büyük Çin şehri olduğu anlamına geliyor. Şehirde yaşayanların yaklaşık %52’sini erkekler, %48’ini kadınlar oluşturuyor.

Pekin’deki nüfusunun %80’ini çalışma yaşında olanlar oluşturuyor. Erkekler ile kadınların işgücüne katılma oranları birbirine çok yakın düzeylerde. Bu durum aslında Çin genelindeki her şehir için geçerli. Zaten kadınların erkekler kadar işgücüne katkıda bulunması Çin ekonomisinin çok hızlı bir şekilde gelişmesini sağlayan en önemli etkenlerden biri olarak gösteriliyor.

Çin’in medya devlerinden olan CGTN sitesinde bulunan bir grafiğe göre 2005 ile 2015 yılları arasındaki Pekin nüfusu ve nüfus büyüme oranı aşağıdaki gibi.

Çin’de yaşayan herhangi bir kişinin Pekin’e gitmesinde bir engel yok. Ama Pekin’de yaşamayı düşünenler Hukou sistemine göre yaşamlarına yön vermek durumunda oluyorlar.

Hukou’un Türkçedeki karşılığı nüfus kütüğü. Kütüğü Pekin’de olanlar Pekin’de eğitim, sağlık gibi hizmetlerden kolayca yararlanırken, olmayanlar bu hizmetlerden mahrum kalabiliyor. En basitinden Pekin’de yaşayıp çocuğunu devlet okuluna göndermek isteyenlerin kütüğünü Pekin’e taşıması, bunun için de başta Pekin’de ev almak olmak üzere birçok şartı yerine getirmesi gerekiyor.

Pekin İklimi

Pekin Çin haritasının kuzeyinde yer aldığı için Pekin iklimi Çin geneline oranla daha soğuk. Türkiye’den örnek vermek gerekirse Pekin’deki iklimin İstanbul ile benzer olduğunu söyleyebilirim. En önemli fark Pekin’de zaman zaman kum fırtınalarının görülüyor olması.

Bir sitede Pekin’deki hava sıcaklığı ve yağmur miktarının aylara göre dağılımını gösteren bir grafik buldum. Bu grafikten de anlaşıldığı gibi Pekin’dek ortalama sıcaklıklar İstanbul ile çok benzerlik gösteriyor.

Pekin’de kışın soğuk sayılabilecek bir iklim olmasına rağmen kış ayları Pekin’de yaşayanlar için ısınma problemi olmuyor. Bunun nedeni diğer tüm kuzey Çin şehirleri’nde olduğu gibi Pekin’de merkezi ısıtma olması. Her yıl kış öncesi belli miktar merkezi ısınma parasını ödeyen herkesin evi kış ayı boyunca merkezi olarak ısıtılıyor.

Pekin Tarihi

Çince’de kuzey başkenti anlamına gelen Beijing kelimesi, sadece kelime anlamıyla dahi önemli ipuçları veriyor. 2000 yıldan fazla zaman önce Yan Hanedanlığı tarafından ilk kez başkent olarak kullanılan şehir, ardından gelen Han ve Tang gibi büyük hanedanlıklar başta olmak üzere birçok hanedanlığa başkentlik yaptı.

Pekin, 1215’de Moğol istilasına uğradı ve Moğollar tarafından Büyük Başkent olarak adlandırıldı. Moğollar, kuzey bölgeyi Pekin üzerinden kontrol etti.

1368 yılında Moğol egemenliğinin Yuan Hanedanlığı tarafından son bulmasının ardından hanedanlığın başkenti ilk olarak Nanjing’e taşınsa da, 1403’de Pekin tekrar başkent ilan edildi. Şu an hala ayakta ve ziyarete açık olan Yasak Şehir, Temple of Heaven gibi önemli yapılar da bu zamanlarda inşa edildi.

1644 yılında Qing Hanedanlığı Çin’e egemen oldu ve Pekin’i başkent olarak kullanmaya devam etti. Hanedanlığın önde gelenleri yaşamlarını 1911’e kadar Yasak Şehir’de sürdürdü. Qing Hanedanlığı zamanında şehrin bir diğer önemli yapısı olan Summer Palace inşa edildi.

1911’de Qing Hanedanlığı’nın yıkılmasının ardından Çin’deki politik problemlerden ötürü başkent 1928 yılında Nanjing’e taşınma durumunda kalındı. 1949 yılında bugünkü Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurulmasının ardından Pekin bir kez daha ülkenin başkenti ilan edildi.

Pekin’e Gidiş

Pekin, kuzey Çin’in hiç kuşkusuz en önemli şehri. Konum itibariyle de diğer kuzey şehirlerine giden yolların çoğunun kesişme noktasında yer alıyor.

Uçak

Pekin’e uçakla gidenlerin çok büyük bir kısmı önceki yıllarda Capital Havalimanı’na iniş yapıyordu. Türk Hava Yolları da pandemi öncesindeki dönemde bu havalimanına uçuyordu. Pandemiden sonra bu uçuşlar durduruldu ve hala daha başlamadı.

Yıllık 100 milyondan fazla yolcuya hizmet veren Capital Havalimanı’ndaki yoğunluk 2019 yılı sonunda açılan Beijing Daxing International Airport nedeniyle azalmaya başladı. Büyük ihtimalle pandemi sonrasında Daxing Airport, Pekin’in Çin dışına açılan en önemli kapısı olacak.

Tren

Başkent Pekin’de 4 adet tren istasyonu bulunuyor. Bu dört istasyon arasında en moderni sadece hızlı trenler için kullanılan Pekin Güney İstasyonu. Bu istasyona Çin’in binlerce kilometre ötede bulunan şehirlerinden birkaç saatte hızlı trenle ulaşılabiliyor. En basitinden 1000 kilometre ötedeki Şanghay‘dan Pekin’e 4 buçuk saatte ulaşılabiliyor.

2000 kilometre ötede bulunan Hong Kong’dan dahi Pekin Güney İstasyonu’na tren seferi bulunuyor. Bu uzak mesafe de yalnızca 10 saat sürüyor.

Pekin kalkışlı en ilginç tren hatlarından biri Pekin ile Moskova arasındaki tren hattı. Kulağa bu kadar uzun tren hattı olmazmış gibi gelse de, her bir seferi yaklaşık 10 gün süren bu hat uzun yıllardır kullanılıyor.

Karayolu

Pekin’e karayolu ile ulaşmak pek tabii ki mümkün. Ama Pekin plakalı olmayan bir araçla Pekin’e girmek kolay değil. Pekin’e dışarıdan arabayla gelip giriş yapmak isteyenlerin giriş çıkış belgesi alması ve o süre dolmadan Pekin’den ayrılması gerekiyor.

Pekin İçi Ulaşım

Pekin Metrosu

Pekin içindeki ulaşım büyük ölçüde metro ile yapılıyor. 22 hat ve 600 kilometreden fazla uzunluğu olan Pekin metrosu aynı zamanda Çin’in en eski metrolarından biri.

Bundan 20 sene öncesine kadar Pekin metrosu sadece 2 hattan oluşuyordu. 2008 olimpiyatları hazırlıkları kapsamında çok sayıda yeni hat eklendi. Metro ağının genişlemesi olimpiyatlardan sonra büyük hızla devam ederek bugünkü haline ulaştı. Pekin metro ağının şimdiki halini gösteren bir fotoğrafı aşağıya koydum. On sene sonra bu haritanın şimdikinden farklı olma ihtimali yüksek.

Pekin Belediye Otobüsleri

Pekin metrosundan sonra toplu taşımada en çok belediye otobüsleri kullanılıyor. Ben de Pekin’de birkaç kez otobüse bindim. Diyebilirim ki trafiğin hiç olmadığı saatlerde otobüse binmekte bir sorun yok. Ama diğer saatlerde metro varken Pekin’de otobüsü tercih etmeye hiç gerek yok. Özellikle işe gidiş ve eve dönüş saatlerinde Pekin’de trafikte çok zor yol katedilebiliyor.

Araba

Pekin gibi büyük bir şehirde araba bir lüks değil, ihtiyaç; ama Pekin’de araba kullanmak o kadar kolay değil. Özellikle de büyük şehirlerde araba kullanmaya alışkın olmayanlar için.

Pekin’de 5 milyondan fazla araba bulunuyor. Şehirdeki araba sayısı Pekin Belediyesi’ne de fazla gelmiş olacak ki araba satışlarında kota uygulanıyor. Buna göre araba satın almak isteyenler başvuru yaparak çekilişe katılıyor. Çekilişte adı çıkanlar araba almaya hak kazanıyor. Satın alınan arabaya plaka çıkarabilmek için de yaklaşık 70.000yuan(10.000) dolar plaka parası ödenmesi gerekiyor. Elektrikli araba satın alanlar için böyle kısıtlamalar şimdilik bulunmuyor.

Pekin plakalı araba almak da Pekin’de her zaman her yolun kullanılabileceği anlamına gelmiyor. Birçok yolda tek-çift plakası uygulaması yapılıyor. Yanlış bir zamanda bulunmaması gereken bir yolda olan arabalara ise ceza yazılıyor.

Pekin’de araba kullanmak isteyen yabancıların Çin ehliyeti alması gerekiyor. Uluslararası ehliyete sahip olanların ehliyetleri dahi Çin’de kabul edilmiyor. Çin’e gelmeden önce ehliyet almış olanlar için Çin’de ehliyet almak kısmen daha kolay.

Bisiklet

Pekin, şehir merkezinin dümdüz olduğu, tabak gibi bir şehir. Bu nedenle Pekin’de bisiklet ve elektrikli bisiklet kullanımı yaygın. Şehrin yeni bölgelerinde bisikletliler için ayrılmış özel yollar da var. Hatta adına bisiklet otoyolu denilen ayaklar üzerinde bisiklet yolları dahi mevcut.