En Çok Kullanılan Çince Karakterler ve Vuruşlar

Çince denilince akla ilk olarak insanların gözünü en çok korkutan noktalarından da biri olan Çince karakterler geliyor. Eğer hâlâ “Çin alfabesinde 4000 küsur harf olduğuna” inanıyorsanız, öncelikle işe Çincenin bir alfabesinin olmadığını, kendine has “Hànzì” denilen logografik bir yazı sistemine sahip olduğunu söyleyerek başlayalım. Her kelimenin ayrı bir yazılışı vardır. Kelimeler genellikle 2 karakterden oluşur ve her karakter de belli bir vuruş sıralamasıyla yazılır.

Çince öğrenmeye henüz başladığım dönemde bir sayfalık Çince bir metne bakmak, bir resme bakmaktan farksızdı. Detayları göremiyor ve yazıyı bütün bir blok olarak algılıyordum. Ancak karakterleri ve vuruşları öğrenmeye başladığınız andan itibaren Çince size adeta kapılarını açıyor ve sırasıyla metinlerdeki karakterleri, karakterlerin parçalarını, her bir vuruşunu görmeye başlıyorsunuz.

Çincede 50 bini aşkın karakter olduğu belirtiliyor. Bu karakterlerin yazımını kolaylaştırmak için her bir çizgi, vuruş belli bir sırayla diziliyor. Genellikle en sık kullanılan karakter veya karakter bileşenlerinin öğretilmesiyle başlanan Çince eğitiminde karakter vuruşlarını kavramak Çince’nin binbir kapısından ilkini açan bir anahtar konumunda.

Çince karakterlerin vuruş sıralamasını öğrenmek özellikle Çinceye yeni başlayanlar için çok önemli. Çince hazırlık sınıfı okuduğum dönemde ilk sınavlarımız öğrendiğimiz karakterleri doğru vuruş sıralaması ile yazmak üzerineydi. Her ne kadar sıralamaları ezberlemek ve eski yazım alışkanlıklarından kurtulmak o zamanlar zor gelse de bu pratik ile karakterlerin vuruş sıralaması “mantığını” kavramanın, Çince karakterleri doğru görmek ve yazmak için ne denli elzem olduğunu fark ettim.

Karakterlerin Vuruş Sırası

Her bir karakteri birer resim gibi düşünün. Resmi kopyalamanız gerekiyor ancak çizmeye nereden başlayacağınızı bilemiyorsunuz. Her bir karakter için detaylı bir inceleme yapıp kendi çözümlemenizi oluşturmanın ne kadar yorucu olacağını bir düşünün. İşte bu sebeple genel bir uygulama söz konusu. Aşağıda Çince’de aşk anlamına gelen karakteri yazmak için vuruş sırasını göreceksiniz.

Eski yazım alışkanlıklarına değinmişken “kare çizme” yolunu atlamak olmaz. Kare şekline oldukça benzeyen ve ağız anlamına gelen “kǒu” karakterini öğrendiğimden beri, ki ilk öğrendiğim karakterlerden biriydi, kare şeklini eskiden nasıl çizdiğimi hatırlamaz oldum. Bir kere aşağıdaki gibi çizmeye başladınız mı geri dönüşü yok. 3 vuruşta çizilen karakter Çince’de şu şekilde yazılıyor:

Çince karakterlerin yazımında kullanılan vuruşlar aşağıdaki kurallara göre yazılır:

• Yukarıdan aşağıya
• Soldan sağa
• Önce yatay sonra dikey
• Çapraz vuruşlarda önce sağdan sola sonra soldan sağa
• Dikey olarak simetrik karakterlerde merkez önceliği
• Dıştan içe gidip çerçeveyi en son kapatma

Daha iyi anlamak için aşağıdaki görsel üzerinde çalışıp Çince 1’den 10’a kadar sayıları doğru vuruş sıralamasıyla yazmayı öğrenebilirsiniz:

Çin Kaligrafisi

Çincedeki bu vuruşlar aslında el kaldırılmadan çizilebilen fırça darbeleri. Eski dönemlerde mürekkep ve fırça ile yazılan Çin yazısındaki bu hiyerarşik düzen, hem karakterleri anlamayı hem de Çin kaligrafisini mümkün kılmayı sağlıyor. Çin kaligrafisi, Çince karakterlerin elle yazılması üstüne dayalı bir yazı sanatı. Başka bir deyişle, Türkiye’de hat sanatı neyse, Çin’de kaligrafi o.

Çin kaligrafisi, Çince karakter vuruşlarını yalnızca öğrenim açısından değil, aynı zamanda tarihsel ve estetik açıdan tanımak için de en zevkli araçlardan biri. Kaligrafinin Çin kültüründeki yeri göz ardı edilemez derecede büyük. Günümüzde de hala korunmaya devam eden bu sanat, birçok yabancıyı Çince öğrenmeye teşvik eder durumda.

Hakkını vererek ortaya gerçek bir Çin kaligrafisi eseri çıkarmak bir yabancı için her ne kadar zor olsa da üzerine çalışmalar, denemeler yapmak sadece ilgi ile alakalı! Kaligrafi için gerekli malzemeleri kendiniz satın alabileceğiniz gibi Çin kültürü etkinlikleri, workshoplarında da uzman hocalar eşliğinde deneyimleyebilirsiniz!

Çince karakterlerin vuruşlarını daha çabuk kavrayabilmek için vuruş sıralaması animasyonları içeren Çince sözcük uygulamaları kullanılmalı. Ben en çok Pleco ve Line Dictionary’yi kullanıyorum. Ancak çoğu elektronik sözlük de her bir karakter için benzer şekilde vuruş animasyonları içeriyor.

Basılı geleneksel bir sözlük kullanmak istiyorsanız, yine Çince’nin kendine has yazı sistemi dolayısıyla bunun Çince’yi öğrenmeye başlamanın ilk aşamalarında pek mümkün olmadığını söylemekte fayda var. Çince kitap sözlük kullanmak başlı başlına bir öğrenim süreci gerektiriyor ve günümüzde elektronik sözlüklere kıyasla çok tercih edilmiyor.

Çince hocamın hazırlık yılımın başında hediye ettiği Çince güzel yazı alıştırma defterinin de zamanında çok yardımcı olduğunu hatırlıyorum. Her dil gibi çokça pratik yapmayı gerektiren Çince, eşsiz yazı ve vuruş sistemi ile bana kalırsa yalnızca Çinceyi öğretmiyor, aynı zamanda bir hayat becerisi kazandırıyor.

En Çok Kullanılan Çince Karakterler

Bir karakterdeki vuruş azlığı, basitliği ve vuruşun kullanım sıklığı gibi özellikler dikkate alınarak oluşturulan Çince dil öğrenimi kitaplarında ilk ünitede sadece 1, 5, 8 rakamlarını öğrenmeniz ancak 10 yazabilmek için 5. üniteye kadar ilerlemeniz gerekebilir. Çincede henüz yolun başındaysanız yine aynı şekilde “at” yazmayı biliyor ama “sen” yazmayı bilmiyor olabilirsiniz. Bu da Çince öğrenmeyi eğlenceli kılan ve apayrı bir deneyim haline getiren etmenlerden yalnızca biri.

50 binden fazla Çince karakter olduğu tahmin edilmekle birlikte kapsamlı sözlükler bile ancak 20 bin dolaylarında karaktere yer veriyor. Üniversite mezunu bir Çinlinin 8-10 bin civarında karakter bildiği söylenirken, örneğin gazete okumak için ise 3 bine yakın karakter bilmek yetiyor. Çince karakterler deryasında kaybolmamak için işe en sık kullanılan karakterleri kavrayarak başlamak en doğrusu.

Çince seviye tespit sınavı olan HSK de farklı seviyelerine dahil ettiği karakterleri kullanım sıklığına göre belirliyor. Aşağıdaki tabloda en sık kullanılan 15 Çince karaktere göz atabilir ve hangilerini bilip bilmediğinizi ölçebilirsiniz: (Listenin tamamı için bknz: http://hanzidb.org/character-list/by-frequency)

En sık kullanılan karakterler listesinin başında bulunan ve genellikle “aitlik” bildiren “de” karakteri aynı zamanda birçok dilbilgisi görevi üstleniyor. Sıfatlarla isimleri bağlamaktan geçmiş zaman bildirmeye kadar pek çok farklı işlevi olan bu karakteri Çincenin yazması en kolay karakteri “yī” yani “bir” takip ediyor.

Listede tıpkı “de” gibi gramer işlevi gören “shì”, “bù”, “zài” karakterleri tek başlarına da sırasıyla “evet”, “hayır”, “burada” benzeri anlamlara gelmekte. “Ben”, “o”, “bu” zamirlerini en sık kullanılan ilk 15 karakter arasında görmek elbette şaşırtıcı değil, ben asıl olarak 12. sırada yer alan ve özellikle Çinceyi sonradan öğrenen herkesin adeta bir bağ kurduğu “gè” karakterine değinmek istiyorum.

“Adet, tane” belirten bu karakter, Çincede belli başlı isim gruplarının belli başlı “tane bildiren karakteri” olmasına karşın, bu karakterlerin çokluğu ve detaylı oluşu göz önüne alındığında neredeyse hepsinin yerine kullanılabiliyor olması sebebiyle Çince öğrenen yabancılar için adeta bir kurtarıcı karakter.

Çince karakterler, Çince karakterlerin vuruşları ve en sık kullanılan Çince karakterlerden bahsettiğim bu yazımızı Çince öğrenen herkesin karşısına mutlaka çıkmış pek özel bir karakter ile sonlandıralım. Shaanxi Eyaletine özel bir tür noodle için oluşturulan “biáng” karakteri basitleştirilmiş Çince yazımında 42, geleneksel Çince yazımında ise 56 vuruştan oluşuyor. Karakterin aşağıdaki gifte de görebileceğiniz yazımı şu şekilde:

Bilgisayarların bile yazamadığı “biáng” neyse ki pek de(!) sık kullanılan bir karakter değil, gözünüz korkmasın. Vuruş sıralamasını ezberleyip yazmayı denemek ise inanılmaz eğlenceli!

Genel Kaynaklar:

https://www.saporedicina.com/english/writing-chinese-rules-strokes/

https://studycli.org/chinese-characters/chinese-stroke-order/

https://en.wikipedia.org/wiki/Chinese_characters