“Şanghay Çin’in en büyük şehri!” diyerek çok direk bir giriş yapayım. Bence Şanghay’ın Çin’deki en büyük şehir olduğunu bilmek dahi şehrin ne derece önemli olduğunu anlamak için yeterli. Şanghay, Dünya’da popülerlik açısından bir New York, bir Londra gibi olmadı; ama birçok açıdan Şanghay Dünya’nın en üst kademesindeki şehirler ile yarışabilecek düzeyde.
Eski zamanlarda küçük bir balıkçı kasabası olan Şanghay, Çin’de bir eyalete bağlı olmayan dört şehirden biri. Birçok büyük Çin şehrinin aksine binlerce yıllık tarihi olan bir şehir değil; ama Çin ekonomisinin son otuz yılda hızla büyümesinde başrol oynayan şehirlerin başında Şanghay geliyor.
Şanghay’ın bugünkü ticaret bölgesi Lujiazui’nin yıllara göre değişimini gösteren aşağıdaki fotoğraf bu dev metropolün nereden nereye geldiğinin kanıtı.
Şanghay Nerede?
Şanghay, tavuğa benzeyen Çin haritasında tavuğun karın bölgesinde yer alır. Yani Şanghay, Çin haritasının en doğusunda ve orta taraflarındadır. Pekin’e göre bakacak olursak Şanghay başkent Pekin‘in 1000km güneydoğusunda yer alır. Bu 1000 kilometrelik mesafe bugün hızlı trenle dört buçuk saat sürmektedir..
Aşağıdaki harita da Şangay’ın yerini anlamanıza yardımcı olabilir.
Şangay Hakkında Genel Bilgiler
Şangay’ın gözde daha iyi canlanabilmesi için bazı bilgileri İstanbul ile karşılaştırmakta yarar var. Karşılaştırma yaparken “hangi şehir daha iyi?” benzeri bir soruya cevap bulmaya çalışmayacağım. Sadece belli başlı farklılıklardan söz edeceğim.
Nüfus
Şanghay’da nüfus yoğunluğu İstanbul’dan fazla. İstanbul’un yüzölçümü yaklaşık 7000 km² iken Şanghay’ın yüzölçümü 10.000km² dolaylarındadır. Bulundukları ülkelerin en kalabalık şehirleri olan bu iki şehirden İstanbul 15 milyonu aşkın kişiye ev sahipliği yaparken Şanghay nüfusu 25 milyonun üzerindedir.
Yani Şanghay’da yaşamak, İstanbul’dan az daha büyük bir şehirde neredeyse iki misli insanla aynı şehri paylaşmak gibi bir şey.
Ekonomi
Şanghay ekonomisi deyince bahse konu olan rakamlar akan suları durduracak cinsten. Öyle ki Şanghay’da 494 milyar dolarlık bir ekonomi bulunurken, Türkiye ekonomisinin %31’ini oluşturan İstanbul’un ekonomisi 266 milyar dolar büyüklüğünde. (Kaynak: Wikipedia)
Şanghay ekonomisinin ne kadar büyük olduğunu hissetmek isteyenler az önce fotoğrafını paylaştığım Lujiazui bölgesine mutlaka gitmeliler. Bu bölgede yürürken milyar dolarlık şirketlerin arasında yürüdüğünüz hissine kapılıyorsunuz.
Hava Kirliliği
Hava kirliliği söz konusu olduğunda İstanbul’daki hava Şanghay’a oranla kesinlikle çok daha temiz. Her ne kadar son yıllarda hava kirliliği konusuna Çin hükümeti çok ciddi bir şekilde eğiliyor ve bu konunun çözümü için çok ciddi paralar harcıyor olsa da havanın tamamen temizlenebilmesi için Şanghay’da biraz daha zamana ihtiyaçları var.
Şanghay’daki havayı temizleyebilmek amacıyla şehir merkezindeki ağır sanayi fabrikalarının çoğu başka şehirlere taşındı. Arabalardan kaynaklanan kirliliği azaltmak için de elektrikli araba kullanımına çok ciddi teşfikler verilmeye başlandı.
Tarih
Şanghay tarihi hiçbir şekilde İstanbul’un tarihi ile kıyaslanamaz.
Şanghay’in en merkezine giderseniz birçok binanın tıpkı İstanbul’daki İstiklal Caddesi’nde olduğu gibi taş Avrupa mimarisinde olduğunu görebilirsiniz. Bunun nedeni o yıllarda Şangay’in özellikle İngilizler tarafından istila edilmiş ve binaların da o süre zarfında yapılmış olması.
Şangay tarihi ile ilgili küçük araştırmalar yaptım ve aşağıdaki bilgilere ullaştım.
1842 yılında Çin’de hüküm sürmekte olan Qing Hanedanı‘nın İngilizlere karşı bir savaşta yenilmesi nedeniyle şehirde işgalci güçlerin yaşaması ve yerleşmesi için birtakım imtiyazlar verildi. İlk olarak İngilizler’e verilen imtiyazlar, zamanla Fransızlar, Amerikalılar ve Japonlar’a da verilmek durumunda kalındı.
1930’lu yıllarda Şanghay Asya’nın ve Dünya’nın en önemli liman ve ticaret şehirlerinden biri haline geldi ve bu nedenle bugün the Bund olarak bilinen bölgede çok sayıda banka açıldı.
Aynı dönemlerde Şanghay, Dünya’nın en modern şehirlerinden biri haline geldi. İlginç bir şekilde ampul ilk olarak Şanghay’da bulunan the Astor House Hotel’de kullanıldı. O zamanlarda bölgeye giriş çıkışlar için ne vize ne de pasaporta ihtiyaç duyulması da şehrin popülerliğinin kısa zamanda artmasını sağladı.
2. Dünya Savaşı sırasında savaştan kaçan 20.000’den fazla yahudi Şanghay’a yerleşti ve the Bund bölgesinin kuzeyinde kalan Hankou bölgesini oluşturdu.
1937 yılında Şanghay Japonlar tarafından istila edildi. Şehirde bulunan yabancılar şehir dışındaki Japon kamplarına taşınırken, yahudilerin yaşadıkları bölgelerin dışına çıkmasına izin verilmedi. Bu tarihten 1945 yılına kadar Çin’deki Japon istilası devam etti. İkinci Dünya savaşının bitmesinin ardından Şanghay’da istilacı güçlere verilen imtiyazlar da son buldu.
1949’da bugünkü Çin Halk Cumhuriyeti‘nin Mao Zedong tarafından kurulmasının ardından şehrin kontrolü tamamen Çin Komunist Partisi’ne geçti. Bu yıllardan başlayıp 1966’daki Kültür Devrimi’ne kadar çok sayıda Şanghaylı Çin genel’indeki kırsal alanlara gönderildi ve tarlalarda çalıştırıldı. Aynı süre zarfında Şanghay’da yaşayan yabancıların da çoğu şehirden ayrıldı.
1976’da Çin Devlet Başkanı Deng Xiaoping Çin kapılarını Dünya’ya açmasının ardından Şanghay’da ticaret yeniden canlanmaya başladı. Her geçen gün daha fazla gelişen Şanghay, 25 milyonu aşkın nüfusu ile Dünya’nın en önemli şehirlerinden biri haline gelmeyi başardı.
Şanghay’a Dışarıdan Ulaşım
Şanghay Havalimanları
İstanbul’dan Şanghay’e direk uçuşu olan tek firma Türk Hava Yolları. (En azından pandemi öncesine kadar durum böyleydi. Pandemiden sonra uçuşlar durduruldu ve bu yazıyı yazdığım bugüne kadar da başlatılmadı.)
Şanghay’da İstanbul’daki gibi iki havalimanı var. Bunlardan daha büyük olan Pudong Havalimanı şehrin en doğu ucunda yer alıyor. THY gibi Çin dışından yolcu getiren büyük firmaların çoğu uçuşlarını Pudong Havalimanı’na yapıyordu.
Şanghay’daki ikinci havalimanı Hongqiao Havalimanı ise şehrin hemen hemen en batısında. Bu havalimanı aynı zamanda Şanghay’ın en önemli hızlı tren istasyonu Hongqiao tren istasyonu ile aynı yerde bulunuyor.
Bir havalimanından öbürüne metroyla gitmek 2 saatten fazla sürüyor. Havaş benzeri otobüslerle ise trafik olmaması durumunda 40-50 dakika içinde aynı yolu almak mümkün.
Şanghay Tren İstasyonları
Şanghay’da birkaç tane tren istasyonu var. Bunlardan benim bildiklerim Şanghay Tren İstasyonu, Şanghay Güney Tren İstasyonu, Şanghay Kuzey Tren İstasyonu ve Hongqiao Tren İstasyonu.
Bu istasyonlar arasında en büyüğü az önce havalimanlarından bahsederken adı geçen Hongqiao Tren İstasyonu. Bu istasyon sadece hızlı trenler için tasarlanmış. Benim gözlemlediğim kadarıyla her üç-beş dakikada bir hızlı tren bu istasyona yanaşıp buradan kalkış yapabiliyor.
Şangay Şehir İçi Ulaşım
Şangay Metrosu
Şehir için toplu ulaşım, özellikle raylı sistem konusunda Şanghay ile İstanbul arasında dağlar kadar fark var. 90’lı yıllarda hizmete girmiş olan Şanghay metrosu şu an Dünyada’ki en uzun metro ağı. İsterseniz aşağıdaki resme bir göz atmayı deneyin.
Şangay Belediye Otobüsleri
Belediye otobüsleri İstanbul’da toplu ulaşımda Şanghay’a oranla daha sık ve daha çok yere ulaşımı sağlıyor. İstanbul’da bulunan metrobüs benzeri, kendilerine ayrılan özel şeritlerde ilerleyen belediye otobüsleri Şanghay’da da var.
Şanghay Taksileri
İstanbul’da görmeye alışkın olduğumuz taksi durakları Şanghay’da yok. Doğrusunu söylemek gerekirse Çin’in hiçbir şehrinde taksi durağı görmedim.
Taksiler genel olarak bir firmaya ait olsa da firmaların duraklarında beklemek yerine bütün taksilere açık olan bekleme yerlerinde yolcu bekleyebiliyor. Şanghay’da farklı taksi modelleri için farklı fiyat tarifeleri bulunuyor. Genel olarak 2010 yılındaki Shanghai Expo zamanında kullanılmaya başlayan Volkswagen Touran modeli büyük taksilerin taşıma ücretleri diğerlerinden daha pahalı.
Son zamanlarda Çin’de çok popüler olan Didi taksi çağırma uygulaması sayesinde Şanghay’da taksi hizmeti almak çok kolaylaştı. Didi’nin İngilizce’yi de destekliyor olması da Çince bilmeyen yabancıların taksi şoförleriyle anlaşamama problemini ortadan kaldırdı.
Şanghay’da Yaşam Maliyeti
Şanghay’daki alışveriş merkezi sayısı İstanbul’a oranla çok daha fazla sayıda. Öte yandan Şanghay’daki alışveriş merkezlerinin çoğu İstanbul’dakilere oranla çok daha pahalı. Bazı adını sanını duymadığınız markaların fiyatları nedeni anlaşılamayacak düzeyde yüksek.
Alışveriş merkezlerinin yemek katları da keza aynı şekilde İstanbul’dakilere oranla pahalı. Şanghay alışveriş merkezlerinde KFC ve McDonald’s haricindeki restoranlarda 1-2 çeşit yemek yiyecek olanların en az 100yuanı(15 dolar)gözden çıkarması gerekiyor.
Popüler bir örnek vereyim. Şanghay’da Starbucks Coffee’lerde bir bardak kahve içmenin maliyeti 30-40 yuan(5-6dolar) arasında değişiyor. Amerikalı bir arkadaşımın dediğine göre bu fiyat Amerika’da bir bardak kahve içmekten bile pahalıymış. Pahalı da olsa Starbucks Coffee’lere Şanghay’da çok büyük talep var. Şanghay’da her 15 günde bir Starbucks Coffee açıldığı gibi, Dünya’nın en büyük Starbucks şubesi de Şanghay’da bulunuyor.
Şanghay Üniversiteleri
Tahmin edilebileceği üzere, Şangay’da çok fazla sayıda üniversite var ve bunların birçoğunda Türk öğrenciler de var. Şangay’daki üniversiteler arasında en popüler olanları Fudan University ve Shanghai Jiaotong University. Bunlardan Fudan University, Dünya’daki en iyi üniversiteler sıralamasında ilk 100 içinde bulunuyor.
Şanghay’da Görülmesi Gereken Yerler
Şanghay gibi 25 milyon kişinin yaşadığı sıradışı bir şehirde görülmesi gereken yerler de haliyle çok fazla sayıda. Tarihi yapılar Pekin gibi çok değil. Zaten kimse de Şanghay’a tarihi yerleri ziyaret etmek için gitmiyor. Ama modern, büyük yapılar, müzeler, batı tarzı restoranlar, konserler, sergi sarayları deyince Şanghay çoğu Çin şehrinden birkaç adım öne çıkıyor.
Şanghay’da görmeye değer yerleri Şanghay’da Görmeye Değer, En Meşhur 10 Yer başlıklı yazıda anlattım. Dilerseniz bu yazıya da göz atabilirsiniz.