Çin Yemeklerinde En Çok Kullanılan 11 Sos

Çin denildiğinde aklınıza gelen ilk üç şeyden biri muhtemelen Çin mutfağı olacaktır. Çin mutfağının en güzel lezzetlerinden biri de çeşit çeşit sosları.

Çin yemeklerinde kullanılan sosların içindeki temel malzemeler çoğu zaman soya sosu, sarımsak, sirke, tuz, şeker ve nişasta. Birlikte tüketildiği yemeklere göre bazen çeşitli baharatlar, bazen istridye, bazen de meyvelerin eklendiği soslar, yiyeceklerin tadını zenginleştiriyor ve aromalarını arttırıyor. Çin mutfağında soya sosundan, tatlı ekşi sosa, istridye sostan, hoisin sosuna uzanan geniş bir yelpaze içinde her damak tadına hitap eden bir sos bulmak mümkün.

Çin’in birbirinden lezzetli ve bu yazıda adı geçen sosları:

• Soya Sosu
• Sirke
• İstiridye Sosu
• Ekşi-Tatlı Sos
• Susam Yağı
• Hoisin Sosu
• Sarımsaklı Acı Biber Sosu
• Pirinç Şarabı
• Erik Sos
• Yuxiang Sosu
• Mala Sosu

Soya sosu Çin mutfağından en yaygın olarak tüketilen sos. Hemen her yemekte en çok kullanılan sosların başında geliyor. Soya sosu, soya fasulyesinin fermentasyona uğraması sonucunda elde ediliyor. Fermentasyon işleminde su, tuz ve sirke kullanılıyor. İçinde buğday olmadığı için çölyak hastaları tarafından da rahatlıkla tüketilebiliyor.

Aliexpress.com’da satılan 12 parça seramik sos kabı seti ilginizi çekebilir.

Çin yemeklerinin bazılarında koyu, bazılarında ise açık renkli soya sosu kullanılıyor. Koyu renkli olan soya sosu daha güçlü bir tada sahip. Açık renkli soya sosu ise hafif soya sosu olarak adlandırılıyor. Adından da anlaşılacağı gibi koyu renkli soya sosuna göre daha hafif bir lezzete sahip ve daha tuzlu.

Çin mutfağında soya sosunun en sık tüketildiği yemekler;  Tofu Marinade,  Kung Pao Tavuklu Kızartma ve Soya Soslu Tavuk.

Türk yemeklerinde soya sosu pek tercih edilmiyor olsa da Türk marketlerinde soya sosu satılıyor. Benim gördüğüm kadarıyla Hepsiburada‘da soya sosu var.

Sirke

Çin’de bir pirinç ürünü olan sirke, bildiğimiz sirkelerden biraz daha hafif bir lezzete sahip. Çin’de pirinç sirkesi, tatlı, ekşi tüm yemeklerde kullanılabiliyor. Üç tür pirinç sirkesi var. Beyaz, kırmızı ve siyah pirinç sirkesi. Yemeklerde en çok beyaz sirke tercih ediliyor.

Bulunması en kolayı beyaz pirinç sirkesi. Bizim özellikle salatalarda kullandığımız ve balsamik sirke olarak bildiğimiz sirke Çin’in siyah pirinç sirkesine karşılık geliyor. Pirinç sirkesinin en yakıştığı yemekler Sıcak ve Ekşi Çorba, Tatlı ve Ekşi Tavuk ve Asya Usulü Lahana Salatası.

İstiridye Sosu

Marine edilmiş etlerle yapılan yemekler ve sotelerde kullanılan istridye sosu, güçlü tadıyla yemeklere bambaşka lezzetler katıyor. Adından da anlaşılacağı gibi bu sos kabuklu istiridye, soya sosu, şeker, tuz ve mısır nişastasıyla hazırlanıyor. Tarihinin 1888’lere dayandığı bilnen istridye sosunun ilk kez bir istridye satıcısı tarafından denemeler yaparken şans eseri bulunduğu söyleniyor.

İstridye, soya sosu ve mısır nişastasına ilave olarak karamel ile renklendirilen istridye sosu eklendiği yemeklerin tadını güçlendirip onlara daha koyu bir renk veriyor. Vejetaryenler için bu sosun mantarla hazırlanan türleri de mevcut. Bu sosun en sık kullanıldığı yiyecekler, İstridye Soslu Tavuk, İstridye Soslu Brokoli.

İsitiridye sosunu her markette bulmak zor; ama Türk e-ticaret sitelerinden Hepsiburada‘de bu sosun satıldığını gördüm.  

Ekşi- Tatlı Sos

Son yıllarda ülkemizde de özellikle tavuk yemeklerinde tercih edilmeye başlayan tatlı ekşi sos, Çin mutfağının vazgeçilmez soslarından bir diğeri. Toz şeker, soya sosu, domates sosu, ananas suyu ve mısır nişastasıyla hazırlanan tatlı ekşi sos tavuk ve hindi yemeklerine çok yakışıyor.

Farklı ülkelerde farklı içeriklerle hazırlanan tatlı ekşi sosun Çin versiyonunda tatlı tadı vermesi için şeker, bal, pirinç sirkesi, soya sosu; ekşi tadı vermesi için ise zencefil ve karanfil gibi baharatlar kullanılıyor.

Susam Yağı

Kavrulmuş susamın preslenmesi ile hazırlanan susam sosunun rengi oldukça koyu. Güçlü bir aroması olduğundan marine edilmiş etler, dip soslar ve pişirilmiş yemeklere çok az ilave edilerek kullanılıyor. Diğer yağlara oranla pişirilirken daha az duman çıkarması sebebiyle pişirme yağı olarak da tercih ediliyor.

Susam yağıyla yapılan en bilinen Çin yemekleri;  Soğan ile Stir-Fry Sığır, Potsticker Daldırma Sos ve Kızartılmış Bebek Bok Choy. Ayrıca Çin genelinde herkesin yemeye bayıldığı Hotpot yerken olmazla olmazlardan biri hiç şüphesiz susam yağı.

Hoisin Sosu

Hoisin sosu, Çin mutfağının en aromatik sosu. Hoisin sosu, daha yaygın adıyla Çin mangal sosu, et ya da patates gibi kızartılmış yiyeceklerin yanında kullanıldığı gibi dipsos olarak da tercih edilebiliyor. Koyu kıvamlı, güçlü bir kokusu olan bu sosun içinde fermente edilmiş soya, sarımsak, sirke, kırmızı biber, şeker, un, tuz ve susam tohumu yağı var. Sosa lezzetini bal ve fıstık ezmesi veriyor. Amerikan usulü barbekü sosa benzeyen Hoisin sosU, barbekü sosa göre daha tuzlu ve içeriği daha zengin.

Rengi koyu kahverengi olan Hoisin sosunun en çok tercih edildiği yemekler; Çin Böreği ve Pekin Ördeği. Domuz eti ile yapılan yemeklerde de daldırma sos olarak da kullanılıyor.

Hoisin sosunun tadına bakmak isteyenler olabileceğini düşünerek Türk sitelerine göz attım. Hepsiburada‘da Hoisin sos buldum.

Sarımsaklı Acı Biber Sosu

Birbirinden güzel iki farklı aromanın mükemmel birlikteliği. Olgunlaşmış kırmızı chili biberi ve sarımsak. Sarımsaklı acı biber sosunun kullanım alanları çok geniş. Çinliler bu sosu ızgara tavukları marine ederken ya da pilavlarına lezzet katması için kullanıyorlar.

Pirinç Şarabı

Çin’in vazgeçilmez gıdalarından pirinç sadece yemeklerde değil soslarda da kullanılıyor. Pirinç ile yapılan mijiu olarak da bilinen pirinç şarabı pek çok yemeğe lezzet katıyor. Pirinç şarabı kırmızı ve beyaz et yemeklerinin tadını yumuşatıyor. Özellikle pirinç şarabında haşlanmış tavuk, pirinç şarabında kızarmış Kung Pao mutlaka denemeniz gereken lezzetlerden birkaçı.

Erik Sos

Tadı reçele benzeyen hafif ekşi, hafif tatlı erik sosu hem sos olarak kullanılıyor, hem de yemeklere ilave ediliyor. Özellikle tavuk yemeklerinde kullanılan erik sos tatlı ve ekşi aromaları barındırıyor. İçeriğinde zencefil, sirke, şeker ve erik bulunan erik sos, Pekin Ördeği, Çin Böreği, yağda kızartılmış tavuk gibi pek çok yemeğin yanında dip sos olarak kullanılıyor. Erik sos ayrıca noodle yemeklerine de lezzet katıyor.

Yuxiang Sosu

Çin baharatlarının karışımından oluşan Yuxiang sosu çok iddialı bir tada sahip.  Yu Çince’de balık, xiang ise güzel koku anlamına gelir. Yuxiang da haliyle güzel kokulu balık demektir. Yuxiang sosunun içinde hiç bir deniz ürünü olmamasına rağmen bu sos yemeklere deniz mahsülü tadı katar.

İnce kıyılmış biber turşusu, yeşil soğan, zencefil ve sarımsak içeren Yunxiang, hem vejetaryenlara uygun tariflerde hem de et yemeklerinde kullanılıyor.

Mala Sosu

Mala sosu, Sichuan biberi, acı biber, yağ ve çeşitli baharatlarla yapılıyor. Çin gastronomisinde önemli bir yer tutan Mala sosu içindeki Sichuan biberleri sebebiyle o kadar baharatlı ki, diliniz uyuşabilir. Mala sosu, kızartmalarda, güveçlerde ve tencere yemeklerinde kullanılıyor.

Kaynaklar:

• https://mandalinyo.com/10-maddede-cin-mutfagi/
• https://tr.hiloved.com/top-9-cin-soslari-ve-cesnileri/
• https://tr.hiloved.com/pirinc-sarap-i%CC%87kameleri/
• https://www.yasemin.com/yemek/haber/2973701-hoisin-sos-nedir-hoisin-sos-nasil-yapilir-evde-hoisin-sos-yapimi
• https://www.gurmeninyeri.com/asya-soslari-en-populer-26-asya-sosu